Infovisie Magazine nummer 13-1 (maart 1999)
Woord vooraf
Beste lezer,
Deze 13de jaargang van Infovisie Magazine zal de geschiedenis
ingaan als de aanloop naar de 21ste eeuw. Om dit niet ongemerkt
voorbij te laten gaan, zullen we dit jaar een extra inspanning
doen om u de allernieuwste technologie heet van de naald voor te
stellen. De Virtual Reality Mouse was het gedroomde toestel om
dit voornemen in ons eerste nummer alvast waar te maken. Onze
bevindingen met dit vernieuwende hulpmiddel leest u in een
uitgebreid verslag.
We bieden u in dit nummer twee vergelijkende testverslagen aan.
Het eerste behandelt twee vergrotingsprogrammas met
spraakondersteuning voor Windows 95/98 en wordt aangevuld met een
overzichtsartikel van vergrotings- en spraaksystemen voor andere
besturingssystemen.
Onze tweede test behandelt de geavanceerde memorecorders en vormt
dus een logisch vervolg op het verslag in het vorige nummer.
Tot slot brengen we verslag uit over de recentste Ziezo
hulpmiddelenbeurs en een infonamiddag over
communicatiehulpmiddelen voor doofblinden.
Zoals u dat van ons gewend bent, verklappen we u in de Update-
Info nog wat recente nieuwigheden, stellen we u twee nuttige
websites voor, krijgt u een actuele lijst van
hulpmiddelenleveranciers en kan u uw persoonlijke agenda
afstemmen op de interessante beurzen en congressen in onze
agenda-rubriek.
De redactie wenst u veel leesplezier.
Infovisie Magazine
Driemaandelijks tijdschrift over technische hulpmiddelen voor
blinde en slechtziende mensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, groot-
druk, braille, op audiocassette en in diverse elektronische
formaten.
Redactie:
Vlicht-Cel Infovisie
Kapucijnenvoer 33
B-3000 Leuven
Tel.: +32 16 33 23 92
Fax: +32 16 33 23 87
E-mail: gerrit.vandenbreede@esat.kuleuven.ac.be
E-mail:jeroen.baldewijns@esat.kuleuven.ac.be
Visio
Amersfoortsestraatweg 180
NL-1272 RR Huizen
Tel.: +31 356 98 57 11
Fax: +31 356 93 84 56
E-mail: visio_tovg@wxs.nl
Redactieteam:
Jan Engelen
Gerrit Van den Breede
Jeroen Baldewijns
Maria Noyons
Sylvia Pont
Vormgeving:
Gerrit Van den Breede
Jeroen Baldewijns
Abonnementen:
Belgi‰: 900 BEF
Nederland: 49 NLG
Andere Landen: 1.100 BEF
Wie zich wenst te abonneren, kan contact opnemen met de redactie
op de bovenstaande adressen.
Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uw abonnement automatisch
verlengd bij het begin van een nieuwe jaargang.
Verantwoordelijke uitgever:
Jan Engelen
Vloerstraat 67
B-3020 Herent
De redactie is niet verantwoordelijk voor ingezonden artikelen.
Enkel teksten die ondertekend zijn, worden opgenomen. De redactie
behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten.
Vlicht en Visio kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor
onjuiste gegevens die door leveranciers of producenten werden
meegedeeld.
Artikels uit deze publikatie kunnen overgenomen worden mits
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Update-Info
----------
OPROEP:
Een volgend nummer van Infovisie Magazine zal ONDERWIJS als
centraal thema hebben. Het hoofdaccent zal hierbij gelegd worden
op programmatuur die gebruikt wordt voor visueel gehandicapten.
Om dit onderwerp zo breed mogelijk te kunnen aanpakken, richten
we een oproep tot iedereen die praktische ervaring heeft met
educatieve programmas voor visueel gehandicapte kinderen. We
vragen u concreet om ons uw bevindingen met deze programmas door
te spelen, zodat wij deze praktische ervaringen kunnen bundelen
en publiceren.
We kijken uit naar jullie reacties die welkom zijn op de gekende
redactieadressen.
----------
*De MoneyTalker vormt zonder enige twijfel een handig
toestel voor visueel gehandicapte gebruikers van de
elektronische portemonnee, de zogenaamde Proton-kaart.
MoneyTalker is een zeer compact apparaatje met een gleuf
waarin je de kaart kan schuiven, waarna het saldo, de datum
en het bedrag van de laatste verrichting op een discrete
manier ‚n in het Nederlands uitgesproken worden. Indien
gewenst kan je ook informatie opvragen over de vijf laatste
verrichtingen. Tot slot is het mogelijk om te bepalen of de
geldbedragen in Euro of Belgische Frank worden
uitgesproken. In de toekomst wordt gepland om het toestel
van twee talen te voorzien en om een versie voor de
Nederlandse markt te ontwikkelen, die Chipper- en
Chipknipkaarten uitleest. Als alles volgens plan verloopt
moet het toestel in de loop van 1999 op de markt zijn en de
ontwikkelaars hopen het aan de man te kunnen brengen tegen
dezelfde prijs als die van de gangbare chipkaartuitlezers
met LCD-scherm. Voor meer informatie kan u contact opnemen
met:
Michel ClaesenTelefoon: +32 (0)89 41 45 36
Hugo Lathouwers
LH Electronics
Telefoon: +32 (0)89 49 11 91
Fax: +32 (0)89 50 18 82
*In de januari-nummers van Computer Magazine en
Computer! Totaal zijn vergelijkende testverslagen van
LCD-monitoren verschenen. CM had 17 en C!T maar liefst 29
toestellen in de test. Sedert onze eigen vergelijkende test
(in IM 12,1 van maart 98) blijkt er technologisch niet zo
heel veel te zijn veranderd, maar de prijzen zijn intussen
bijna gehalveerd en er wordt algemeen verwacht dat ze nog
verder zullen dalen. De prijs van de allergoedkoopste
LCD-monitoren situeert zich nu rond de
30.000 BEF/1.650 NLG/750 euro.
*De Duitse fabrikant HandyTech brengt binnenkort een nieuwe
wetenschappelijke rekenmachine met braille- ‚n
spraakweergave op de markt. De combinatie van deze twee
weergavemedia zagen we nooit eerder op een rekenmachine.
Ook bij het vorige toestel van HandyTech moest je nog
kiezen tussen een versie met spraak of eentje met
braillecellen.
Een naam voor het nieuwe toestel is nog niet bekend maar
enkele technische en functionele gegevens kunnen we wel
opsommen:
-gebaseerd op rekenmachine van Texas Instruments
-gegevensweergave via 10 braillecellen ‚n spraaksynthese
-vele talen (waaronder Nederlands) beschikbaar
-ingebouwd uurwerk met alarm
-diverse wetenschappelijke functies
-‚‚n geheugen
-batterijen met 8 uur autonomie
*We stellen u graag twee gratis omzetprogrammaatjes voor de
Euro voor.
-Eurobel is een zuiver DOS-pakket en daardoor perfect
toegankelijk via vergroting, spraak en braille. De
omzetting kan in twee richtingen gebeuren: van Euro naar
Belgische frank en omgekeerd. Voor de taal van de
gebruikersinterface kan je kiezen uit Nederlands of Frans.
Er is ook een versie voor de Nederlandse markt, die
omzettingen doet tussen gulden en Euro.
-Easy Euro Use werkt onder Windows en is beschikbaar in een
Nederlandse en Franse versie. De omzetting kan telkens in
twee richtingen gebeuren tussen enerzijds Euro en
anderzijds Belgische frank, Nederlandse gulden, Duitse mark
en Franse frank. Door het grote formaat van cijfers en
letters is dit programma reeds aangepast voor
slechtzienden. Of het programmaatje ook met een
GUI-toegangspakket (zoals Jaws, Virgo of Hal) bruikbaar is,
hebben we nog niet kunnen nagaan.
De elektronische abonnees vinden drie versies van Eurobel
op hun diskette. Eurobel en Easy Euro Use kan u ook op onze
redactie opvragen. Verder kan u voor deze programmas
terecht op de volgende websites:
Voor Eurobel:http://www.audiobraille.org/aldsft-n.htm
http://come.to/olr
Voor Easy Euro Use: http://www.advtechnics.com
*Nu de meeste blinde PC-gebruikers overgestapt zijn van DOS
naar Windows, stellen sommige hulpmiddelenproducenten hun
tekst-naar-spraakprogramma voor DOS gratis ter beschikking.
Zo merkten we dat Dolphin Computer Access gratis Hal Lite
(een afgeslankte versie van het commerci‰le Hal voor DOS)
weggeeft en dat Henter-Joyce hetzelfde doet met Jaws for
DOS (volledige versie). Deze programmas kunnen op de
websites van beide producenten opgehaald worden. De
adressen zijn: http://www.dolphinuk.co.uk/
http://www.hj.com/
*Access.Adobe.com is een instrument dat documenten,
opgemaakt volgens het PDF-formaat van Adobe, toegankelijk
maakt voor visueel gehandicapten, door ze te converteren
naar eenvoudige HTML- of ASCII-tekst, die geen hinder meer
vormt voor weergave in braille of met spraak.
Access.Adobe.Com mag echter niet beschouwd worden als een
professionele omzetter. De omzetting kan op drie manieren
gebeuren:
-Door het internetadres van het te converteren PDF-document
op een elektronisch formulier in te typen. Nadien wordt het
geconverteerde document als HTML-tekst via je
bladerprogramma getoond.
-Het internetadres van het PDF-document of het PDF-document
zelf, verstuur je per email naar pdf2txt@adobe.com (voor
het omzetten naar ASCII) of naar pdf2html@adobe.com (voor
het omzetten naar HTML). Het resultaat wordt je dan per
email bezorgd.
-Als het PDF-document zich niet op het internet bevindt en
je met Windows 3.x, 95, 98 of NT werkt, kan je via het
programma Acrobat Reader en het complementair programmaatje
(plug-in) Acrobat Access zelf de gewenste conversie
realiseren.
Voor meer informatie en uitgebreidere instructies verwijzen
we naar de website van Adobe: http://access.adobe.com
*De firma Advanced Technics laat weten dat ook zij, naast
Sensotec, de offici‰le leverancier van Alva-producten op de
Belgische markt, het GUI-toegangsprogramma Outspoken
levert. Zij verkoopt Outspoken Solo tegen
33.000 BEF/825 euro en Outspoken Ensemble tegen
39.000 BEF/975 euro. Bij Sensotec bedraagt de prijs van
Outspoken Ensemble 44.811 BEF/1.120 euro en Outspoken Solo
is er op aanvraag verkrijgbaar. Bij producent Alva in
Nederland zijn de prijzen als volgt: 1.500 NLG/710 euro
voor Outspoken Solo en 2.500 NLG/1.190 euro voor Outspoken
Ensemble. Al deze prijzen zijn exclusief BTW.
*Het uitzenden van radioprogrammas via internet is een
fenomeen dat meer en meer de kop opsteekt.
In Vlaanderen kan het VRT-Radionieuws wereldwijd via
internet beluisterd worden. Op http://real.vrt.be kan je
terecht voor zes rechtstreekse nieuwsbulletins per dag (om
7, 8, 13, 18, 22 en 24 uur) en tussendoor dag en nacht voor
het meest recente radionieuws. Hiervoor heb je een PC met
internet-toegang, een geluidskaart en het programma
RealAudio nodig. RealAudio is software om geluidsbestanden
te beluisteren, die gratis kan opgehaald worden via het
internet. Zodra RealAudio ge‹nstalleerd is, hoef je met je
browser slechts de bovenstaande webpagina op te roepen en
de link VRT-Radionieuws live beluisteren activeren.
Vervolgens krijg je het nieuws te horen.
In Nederland zijn al elf reguliere radiostations geheel of
gedeeltelijk via het web te beluisteren. Daarnaast is er
Webradio, een station dat zich speciaal toelegt op
uitzendingen via het web. Om geluidsonderbrekingen tijdens
rechtstreekse uitzendingen te voorkomen, is wel een snelle
modemverbinding (minstens 28,8 kbps) gewenst. Webradio is
te vinden op http://www.omroep.nl/nps/webradio.
Wereldwijd zijn er zon 800 radiostations in 77 landen die
uitzendingen via het web aanbieden. Een lijst van deze
stations vind je ondermeer op dit adres:
http://www.xs4all.nl/~behrend/radioactive
*In januari 1998 startte het Centrum voor Gesproken Lektuur
met de verspreiding van De Gelderlander via het medium
Radiokrant. Precies ‚‚n jaar later wordt dit
Radiokrant-aanbod uitgebreid met De Telegraaf. Deze krant
wordt 's nachts doorgezonden en bij de abonnee door een
speciale ontvanger van de kabel geplukt en vervolgens door
een CD-recorder op een audio-CD gezet (voor De Gelderlander
werd met een audiocassette gewerkt). Een CD heeft als
grootste voordeel dat je tijdens het beluisteren
gemakkelijker kan zoeken naar een bepaald artikel of
passage binnen een artikel.
Het gaat nog om een experiment, maar het is wel de
bedoeling om dit product in het jaar 2000 op te nemen in
het vaste dienstenpakket.
*In augustus 1998 werd binnen de European Blind Union de EBU
Euro Group opgericht. Tussen 1994 en midden 1998 was binnen
de European Blind Union ook al een groep, de toenmalige
Euro Expert Group (in samenwerking met de DG XXIV van de
Europese Commissie), actief bezig met onderhandelingen over
de herkenbaarheid van de nieuwe Europese bankbiljetten en
munten voor niet- en slechtzienden. Dit gebeurde in nauw
contact met de visueel gehandicapte consumenten.
Omdat de tijd nu rijp geacht wordt om een informatie- en
vormingsprogramma te ontwikkelen, werd de EBU Euro Group
opgericht, die in elk van de 15 landen van de Europese Unie
een Nationaal Euro-co”rdinator heeft. Dit zijn Inge Tacke
voor Nederland, Adeline Valkenborg voor Belgi‰ en Hamou
Bouakkaz voor Frankrijk. Het netwerk van de 15 nationale
cellen wordt vanuit Brussel geco”rdineerd onder
voorzitterschap van Jean-Pierre Lhoest.
In dit kader werd in Belgi‰ de brochure Straks vervangt de
Euro de Frank aangemaakt in grootschrift, in braille, op
cassette en op diskette. Ze is gratis en in de drie
landstalen verkrijgbaar op het secretariaat van de
Belgische Confederatie van Blinden en Slechtzienden (BCBS).
In Nederland zijn de Postbus 51 folders, waarvan er ‚‚n aan
de Euro gewijd is, in braille, grootdruk en op cassette te
krijgen bij de Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden
(CBB).
De contactpersonen van de EBU Euro Group zijn telefonisch
bereikbaar:
Jean-Pierre Lhoest (EBU Euro Group vzw),
tel.: +32 (0)2 216 07 42
Inge Tacke (NVBS), tel.: +31 (0)30 29 31 141
Adeline Valkenborg (AHK), tel.: +32 (0)2 466 94 40
Voor de genoemde brochures kan u contact opnemen met:
CBB
Postbus 131
NL-3850 AC Ermelo
Tel.: +31 (0)341 55 10 14
BCBS
Postbus 8
B-1200 Brussel
Tel.: +32 (0)2 732 53 24
Hamou Bouakkaz
CNPSAA
Rue Bosquet 58
F-75007 Paris
Telefoon: +33 (0)1 49 24 74 85
Fax: +33 (0)1 42 95 55 70
Testverslag: Virtual Reality Mouse
Sylvia Pont
Jeroen Baldewijns
In dit testverslag schetsen we een beeld van een nieuw fenomeen
op het gebied van computerapparatuur, namelijk dat van de
haptische muizen. Haptisch betekent eigenlijk gewoon dat de
tastzin wordt gebruikt zoals je die in het dagelijks leven
(meestal onbewust) gebruikt, waarbij altijd twee
informatiebronnen een rol spelen: de huid en de spieren.
Bijvoorbeeld: bij het lezen van braille geven de drukverschillen
op de huid informatie over welke letters er staan en geven de
spieren informatie over de bewegingen die je maakt en deze
informatie heb je nodig om de volgorde van de letters, woorden en
zinnen te herkennen.
Haptische hulpmiddelen voor de computer gebruiken de tastzin om
informatie over het schermbeeld te geven door de inhoud van dat
schermbeeld voelbaar te maken. Een bekend haptisch hulpmiddel is
de brailleleesregel.
Daar computers en computerprogrammas steeds complexer worden,
beginnen PC-producenten steeds meer zintuigen gelijktijdig aan te
spreken om de gebruiker zijn weg te doen vinden in de
informatiebrij. Op regulier verkrijgbare computers worden vooral
het zicht en het gehoor benut. Het gebruik van combinaties van
nog meer zintuigen behoort reeds tot de standaardprocedure als je
met hulpmiddelen (bijvoorbeeld vergroting gecombineerd met spraak
of braille met spraak) binnen het complexe Windows werkt.
De nieuwste haptische hulpmiddelen worden voorgesteld als een
mogelijkheid voor blinden en slechtzienden om de computer met de
muis te bedienen (net zoals zienden), maar tevens als hulpmiddel
om het werken met de PC voor zienden makkelijker te maken. Wij
hebben de Virtual Reality Mouse bekeken (of beter gezegd betast)
en tevens laten beoordelen door Ton Verhulst, een blinde
computergebruiker die weinig ervaring met Windows heeft en geen
met een muis. In dit verslag beschrijven we zijn en onze
bevindingen met de Virtual Reality Mouse en geven een oordeel
over de mogelijkheden van dit apparaat.
1. Basiskenmerken
De Virtual Reality Mouse is een standaard muis met drie knoppen
die vastzit aan een stang. De stang verbindt de muis met een
kastje, waarin aandrijfmotortjes zitten. De aansturing wordt, via
een meegeleverde kabel, geregeld door een speciale kaart die in
de computer wordt gemonteerd (hiervoor is een vrije
uitbreidingssleuf in de computer nodig). De muispoort van de PC
wordt niet gebruikt.
Wanneer de bijgeleverde software is ge‹nstalleerd, kan het feest
van start gaan. De muis kan manueel in werking worden gezet via
een snelkoppeling of het startmenu; of automatisch bij het
opstarten. Het programmavenstertje bevat een menu waarin enige
speciale functies (zoals het opnieuw ijken) en de handleiding
voor deze muis te bereiken zijn. De instellingen voor de Virtual
Reality Mouse zijn te vinden in vier extra tabbladen bij de
muisinstellingen van het configuratiescherm. Hier kan je
ondermeer aangeven of je Jaws (versie 3.00-83 of hoger) of een
ander GUI-toegangsprogramma gebruikt. Tevens kan je kiezen of je
wel of niet volgens de MSAA-norm wenst te werken. Wij hebben de
muis getest in combinatie met Jaws v3.00-92 en met gebruik van de
MSAA-norm, omdat met deze configuratie de beste resultaten
verwacht kunnen worden.
De test is uitgevoerd op een PC met een Pentium Pro-processor,
64 Mb werkgeheugen en Windows 95. De minimale systeemvereisten
zijn Windows 3.1x, een 486-processor, 8 Mb werkgeheugen en een
vrije ISA-uitbreidingssleuf.
2. Werking
De werking van de muis verloopt via het mechanische systeem in
het kastje. Dit mechaniek zorgt er ten eerste voor dat de muis
alleen bewogen kan worden in een rechthoek van 8,9 bij 6,7
centimeter, die het schermbeeld voorstelt. De muis kan dus niet
buiten deze grenzen bewogen worden, wat natuurlijk een vereiste
is voor een goede werking.
Het mechaniek zorgt er verder voor dat de muis een tegendruk
opwekt wanneer de muisaanwijzer over bepaalde Windows-elementen
(zoals een pictogram of de startknop) op het schermbeeld bewogen
wordt. Door die tegendruk krijg je dan bijvoorbeeld de indruk dat
je de muis door een kuiltje of over een drempeltje beweegt. Omdat
de tegendruk op verschillende manieren kan worden opgebouwd, kan
je ook de indruk krijgen dat je tegen een muur botst, door stroop
heen beweegt, aan een elastiek trekt of simpelweg dat de muis
stroef beweegt. Door verschillende soorten van tegendruk te geven
kan de tastmuis dus verschillende soorten indrukken geven.
Doordat bepaalde soorten indrukken steeds bij welbepaalde
elementen van Windows horen, kan je de structuren van het
Windows-schermbeeld waarnemen door ze als het ware af te tasten
met de muis. Door te kiezen uit verschillende schemas kan de
tegendruk zowel globaal (van heel licht tot zeer zwaar) als per
Windows-element worden ingesteld.
Verder is er nog de Auto Move mogelijkheid, waarmee de
muisaanwijzer bij het openen van menus, vensters,... automatisch
naar een logische locatie binnen die structuren bewogen wordt
(waarbij de muis ook automatisch naar de corresponderende plek op
de tafel beweegt).
Doordat de muis samenwerkt met Jaws, krijg je gesproken
informatie over ieder Windows-element waar de muisaanwijzer op
komt. Een paar voorbeelden zullen duidelijk maken wat je zoal kan
ervaren. Als je de muisaanwijzer op het bureaublad over het
pictogram deze computer schuift, krijg je de indruk dat de muis
in een kuiltje terechtkomt en hoor je deze computer, list item.
Als je de muisaanwijzer vervolgens naar beneden brengt, krijg je
de indruk dat deze in een volgend kuiltje terecht komt en hoor je
Internet Explorer, list item. Ga je dan naar rechts, dan voel je
niets meer totdat de muis niet verder kan, terwijl Jaws via de
boodschap desktop meldt dat je je op het bureaublad bevindt.
Vervolg je naar rechtsonder, dan ga je over een drempel heen en
kom je in een kuiltje met de melding drie vijftig a.m.; dit is de
tijd die het klokje in de taakbalk aangeeft. Door dan naar links
te bewegen ontmoet je diverse kuiltjes (shell icon number 1,
etcetera), kom je in een leeg aanvoelende tray en ga je via de
kuil MMMouse tab naar de kuil linksonder waarvan Jaws meedeelt
dat het de Start Button is. Op deze startknop kan je door middel
van een klik met de linker muisknop het startmenu openen.
3. Beoordeling
Wij hadden wel enige tijd nodig om te wennen aan de manier waarop
deze muis bewogen moet worden, om de tegendrukken die de muis
geeft af te stemmen op onze persoonlijke voorkeur en om onze
bewegingen af te stemmen op de tegendrukken die de muis geeft.
Doordat de muis vastzit aan een stang die niet flexibel is, is ze
altijd in dezelfde richting geori‰nteerd. Dit terwijl de
ori‰ntatierichting bij een gewone muis afhankelijk is van de
armpositie en beweging. Bovendien zorgen de mechanische
eigenschappen ervoor dat horizontale en verticale bewegingen
gemakkelijker zijn dan diagonale bewegingen. Deze eigenschap is
echter ook een groot voordeel, want hierdoor kan je in rechte
lijnen heel systematisch het schermbeeld aftasten, wat met een
gewone muis beslist niet mogelijk is.
Qua ergonomie valt het op dat de muis nogal hoog is: onder de
muis is een extra blokje gemonteerd waardoor ze ongeveer 1,3
centimeter hoger is dan een gewone muis. Tijdens het gebruik
schakelden de drie testpersonen binnen een uur spontaan over van
het vasthouden van de bovenkant en zijkanten van de muis (zoals
je een normale muis vasthoudt) op het vasthouden van slechts de
voor- en zijkanten. Dit deden ze om te voorkomen dat de
muisknoppen per ongeluk werden ingedrukt (wat al snel gebeurt als
je veel kracht uitoefent om de muis door een krachtveld te
bewegen) en omdat dit prettiger was vanwege de hoogte van de
muis. Tot zover de ergonomische aspecten.
Bij gebruik van dit systeem als niet-ziende ervaar je dat het
handig zou zijn als je steeds een duidelijke aanduiding zou
hebben van de positie van de muisaanwijzer op het schermbeeld.
Dit bleek eenvoudig te realiseren door een muismat op te offeren.
We knipten hierin een rechthoekig gat van dezelfde grootte als
het veld waarin de muis bewogen kan worden. Doordat je tegelijk
de muis en de randen van het gat kan voelen, ken je ongeveer de
positie van de muisaanwijzer op het schermbeeld. Deze simpele
oplossing (Simpel, maar je moet er maar op komen! Met dank aan
Ton Krijnen van Kompagne en Maria Noyons.)
bleek een goede referentie te geven voor de positie van de
muisaanwijzer op het schermbeeld. Extra tastbare lijnen voor de
middenassen zouden nog meer houvast kunnen bieden.
Als je met vensters werkt die het volledige scherm beslaan en
waarin niet al te veel verschillende elementen zichtbaar zijn
(bijvoorbeeld in Word) kan je het schermbeeld makkelijk bekijken.
Als er echter ook dialoogvensters (zoals het opslaan als dialoog-
venster) op het schermbeeld zichtbaar zijn, wordt het wel lastig
om met de muis te werken. De randen van (dialoog-)vensters zijn
niet duidelijk genoeg voelbaar waardoor je niet goed kan
onderscheiden in welk venster je je bevindt en er verwarring
ontstaat over welke elementen in welk venster horen. Bij hoge
bewegingssnelheden worden de tegendrukken ook minder sterk en
daardoor vervagen de indrukken.
De Auto Move-functie kan hierbij wel hulp bieden, hoewel de
muisaanwijzer nogal eens op een onlogische positie komt (als je
in Word via het bestand-menu het dialoogvenster openen oproept,
komt de muisaanwijzer bijvoorbeeld in de bestandslijst terecht,
terwijl de spraak op het invoerveld bestandsnaam focust, wat veel
logischer is).
Ton Verhulst was binnen een uur in staat om met de muis
programmas te openen, te bedienen en te sluiten en om de diverse
elementen binnen de programmavensters te herkennen. Hij
signaleerde dat hierbij enige kennis van Windows-elementen wel
belangrijk is, omdat de spraakuitvoer je veel informatie geeft
over grafische elementen. Bijvoorbeeld bij het aftasten van een
knoppenbalk zegt de spraakuitvoer welke de functie van een knop
is en ook dat het om een knop gaat. Indien je al deze informatie
belangrijk acht, moet je bij iedere knop onthouden wat de spraak
aangeeft. Indien je voldoende hebt aan de boodschap dat het
allemaal knoppen zijn, dan wordt de voorstelling van het beeld
direct veel eenvoudiger.
Ten slotte signaleren we dat voor taken zoals tekstverwerking het
gebruik van spraak- en/of braille-uitvoer noodzakelijk blijft. De
Virtual Reality Mouse is een navigatiehulpmiddel en biedt enkel
duidelijkheid over de plaats van de muisaanwijzer binnen een
tekstveld.
4. Conclusie
De Virtual Reality Mouse zou ergonomisch meer verantwoord zijn
als de muis draaibaar was en lager tegen het werkblad zou liggen.
De constructie zorgt ervoor dat makkelijk in rechte horizontale
en verticale lijnen bewogen kan worden, wat een hulp is om het
schermbeeld systematisch af te tasten. Een aanduiding van de
positie van de muisaanwijzer op het schermbeeld, zoals door onze
muismat met een gat gerealiseerd werd, zou handig zijn. De
tegendruk die de muis geeft moet nog geperfectioneerd worden op
een aantal punten: aan de randen en hoeken van vensters mag de
tegendruk wat duidelijker zijn. Verder stuurt de Auto Move-
functie de muisaanwijzer nogal eens naar onlogische posities.
De voorlopige conclusie is dat deze tastmuis als
navigatiehulpmiddel bruikbaar is om de computer te bedienen in
combinatie met Jaws. Voor tekstverwerking en andere taken waarbij
gedetailleerde informatie van belang is, blijft spraak of braille
zeker nodig. Voor Windows-training is deze muis goed bruikbaar,
maar om al de schermbeeldinformatie te kunnen vereenvoudigen tot
een helder beeld blijft er wel theoretische ondersteuning bij de
betekenis van Windows-elementen nodig.
5. Verdere ontwikkelingen
Naast deze Virtual Reality Mouse van Control Advancements, die
bij de Nederlandse leverancier Kompagne ongeveer
1.700 NLG/770 euro zal gaan kosten, bestaan er nog twee
gelijkaardige muizen.
De Feelit Mouse van Immersion Corporation zou soortgelijke
effecten moeten geven. Het werkt via elektromechanische krachten
en daarvan verwachten wij dat de tegendruk lager zal uitvallen.
Deze muis zal goedkoper zijn: minder dan 129 USD/110 euro. De
Feelit Mouse moet over een magnetisch muismatje bewogen worden.
Het oppervlak van dit muismatje komt overeen met het schermbeeld.
Hierdoor is het dus steeds duidelijk waar de muisaanwijzer zich
op het scherm bevindt. Je zal echter het voordeel van de
makkelijke horizontale en verticale bewegingen niet hebben.
Een derde tastmuis is de MouseCat van VisuAide, een muis die via
scharnierende armpjes aan een kastje is verbonden van waaruit
weer tegendruk wordt gegenereerd. Deze muis is min of meer
vergelijkbaar met het geteste apparaat.
Omdat de Feelit Mouse en de MouseCat nog in ontwikkeling zijn,
kunnen we hierover echter nog niets met zekerheid melden.
Meer informatie kan u opvragen bij:
Virtual Reality Mouse
Control Advancements
55 King Street W, Suite 800
CND-Kitchener, Ontario N2G 4W1
telefoon: +1 (0)519 745 4477
fax: +1 (0)519 745 8196
email: gen_info@controladv.com
website: www.controladv.com
Feelit Mouse
Immersion Corporation
2158 Paragon Drive
USA-San Jose, CA 95131
telefoon: +1 (0)408 467 1900
fax: +1 (0)408 467 1901
email: feelit@immerse.com
website: www.force-feedback.com
MouseCat
VisuAide
841, boulevard JP Vincent
CND-Longueuil, Qu‚bec F4G 1R3
telefoon: +1 (0)415 463 1717
fax: +1 (0)415 463 0120
email: visuinfo@visuaide.qc.ca
website: www.visuaide.com
Vergelijkende test: Vergrotingsprogrammas met
spraakondersteuning Sylvia Pont
Jeroen Baldewijns
1. Inleiding
Deze vergelijkende test behandelt de vergrotingsprogrammas die
spraakuitvoer ondersteunen. In deze categorie waren op het moment
van testen 2 producten op de Nederlandstalige markt:
ZoomText Xtra Level 2 en Supernova. Over LP-Winspeech, de zojuist
verschenen vernieuwde versie van LP-Windows, die spraak-
ondersteuning kreeg, zullen we u in een volgend nummer meer
vertellen.
De reden om speciale aandacht te besteden aan de combinatie van
vergroting en spraak is dat bij het werken met ingewikkelde
grafische omgevingen zoals Windows het belang van deze combinatie
groot is. In de praktijk blijkt immers dat de gecombineerde
pakketten meer opleveren dan een simpele optelsom van een
vergrotings- en een spraakhulpmiddel. Deze vergelijkende test
onderzoekt de factoren die deze meerwaarde bepalen.
Bij het ontwerp van hulpmiddelen (zoals vergrotingsprogrammas) en
toegankelijkheidsopties voor computersystemen (zoals de MSAA
Magnifier die standaard in Windows 98 zit) zien we gelukkig dat
producenten steeds meer aandacht gaan besteden aan de
toegankelijkheid. Zo komen we vaak de mening tegen dat de
verhoging van toegankelijkheid voor mensen met een beperking ook
bijdraagt tot de bruikbaarheid van computersystemen voor alle
gebruikers. Verder horen we uitspraken waarin producenten beloven
te streven naar een situatie waarin mensen met en mensen zonder
beperkingen gelijkwaardige toegang hebben tot computersystemen.
Bij de beoordeling van de producten hebben we daarom een aantal
principes gevolgd die tegenwoordig als algemene criteria voor
gebruikersvriendelijke programmatuur gelden:
-Navigatie: gebruikers moeten zichzelf te allen tijde een
beeld kunnen vormen van waar ze zich in het systeem
bevinden, waar ze naartoe kunnen gaan en hoe ze naar dat
punt kunnen navigeren.
-Terugkoppeling: gebruikers moeten terugkoppeling kunnen
krijgen over hun eigen acties en over de acties van het
systeem.
-Logica en begrijpelijkheid: functies en procedures moeten
logisch en begrijpelijk zijn voor de gebruiker.
-Geheugenbelasting: systemen moeten het geheugen en andere
denkvermogens van de gebruiker zo weinig mogelijk belasten.
-Vergevingsgezindheid: systemen moeten vergevingsgezind zijn
zodat gebruikers in staat zijn om fouten of verkeerde
stappen te herstellen.
-Hulpfuncties: gebruikers moeten toegang hebben tot
hulpinformatie en documentatie om problemen op te lossen.
In het testverslag beschrijven we bij basiskenmerken de filosofie
achter de producten en geven we bij beoordeling een algemeen
beeld van het praktisch gebruik van ieder product. In de
beoordeling zetten we de opvallende eigenschappen van elk product
in een kadertje. Het afgelopen jaar waren op deze plek de pros en
contras te vinden. Deze worden nu achterwege gelaten omdat ze
vaak als absolute plus- en minpunten werden opgevat, terwijl een
pluspunt voor de ene gebruiker soms juist een minpunt is voor een
andere en omgekeerd. In de plaats noteren we een aantal
opvallende eigenschappen, waarvan u dan zelf kan beslissen of dit
voor u plus- of minpunten zijn. Nieuw is ook het kadertje met
Vragen voor een doeltreffende keuze. Dit zijn criteria die
volgens ons zeer belangrijk zijn bij uw persoonlijke keuze.
Terminologie
-SAPI: een door Microsoft ontwikkeld programmaatje dat door
programmeurs gebruikt wordt om een brug te slaan tussen het
besturingssysteem enerzijds en een spraakweergave- of
spraakherkenningsproduct anderzijds.
-SAM: softwaremodule die bepaalt welk programma op een
bepaald moment een boodschap naar de spraaksynthesizer mag
sturen, zodat meerdere toepassingen gelijktijdig gesproken
boodschappen kunnen genereren.
-SSIL: een door Arkenstone ontwikkelde standaard die de
interface vormt tussen het GUI-toegangsprogramma enerzijds
en de spraaksynthesizer of spraaksyntheseprogramma
anderzijds.
-MSAA Magnifier: vergrotingsprogrammaatje met beperkte
mogelijkheden, dat standaard bij Windows 98 aanwezig is.
-gladde-randoptie (smooth fonts): techniek die er voor zorgt
dat de gekartelde letterranden, ontstaan door het vergroten
van een grafisch beeld, gladgestreken worden.
-deelvergrotingen: bij deelvergrotingen wordt slechts een
deel van het scherm benut om vergroot beeld te tonen, op de
rest van het scherm wordt onvergroot beeld getoond.
-documentleesfunctie: functie die tot doel heeft het lezen
van een lange tekst via vergroting en/of spraak te
vergemakkelijken.
-documentlezer: specifieke mogelijkheid van ZoomText Xtra om
lange teksten automatisch via lichtkranteffect te lezen en
te laten uitspreken; dit is eigenlijk een sterk
geperfectioneerde variant van de documentleesfunctie.
-lichtkrantfunctie: functie die ervoor zorgt dat de tekst
van een document tegen de gewenste leessnelheid op ‚‚n
regel op het scherm voorbijgelopen komt.
-graphics training: techniek die het mogelijk maakt om
grafische elementen (zoals knoppen of pictogrammen) te
defini‰ren, zodat de betekenis van deze elementen aan de
gebruiker kan worden doorgegeven tijdens het werken met een
toepassing.
2. Geteste programmas en testmethodes
==========
Tabel: Productoverzicht
==========
-Product: Supernova
-Versie: 2.01
-Producent: Dolphin Computer Access
-Besturingssysteem: Windows 95 (Er is ook een versie voor
Windows NT beschikbaar.)
-Technische fiche: pg. 49
----------
-Product: ZoomText Xtra Level 2
-Versie: 6.13
-Producent: AI Squared
-Besturingssysteem: Windows 3.1/95/98 (Enkel versies 6.11,
6.12 en 6.13 werken met Windows 98. Versie 7, die nog in
ontwikkeling is, zal ook onder Windows NT werken en wordt
in de loop van 1999 op de markt verwacht.)
-Technische fiche: pg. 51
==========
We hebben ZoomText Xtra Level 2 en Supernova getest onder
Windows 95 met de toepassingen Word en Excel. De test is
uitgevoerd op een computer met een Pentium Pro processor en 64 Mb
werkgeheugen. Er werd gewerkt met een resolutie van 800 bij 600
beeldpunten bij 256 kleuren en met volledige videoversnelling.
Als synthesizers zijn de Apollo en de Juno gebruikt. Voor de
technische achtergrond verwijzen we u naar het achtergrondartikel
over GUI-toegangsprogrammas (in Infovisie Magazine van december
98).
De test werd uitgevoerd in drie fases. In fase 1 werd een
sneltoetsenoverzicht doorlopen om kennis te maken met de
mogelijkheden van het programma en met de bediening ervan. In
fase 2 werd een aantal standaard taken in de Windows-omgeving
uitgevoerd: eerst alleen met 4 maal vergroting over het volledige
scherm, vervolgens alleen met spraak en tenslotte met de
combinatie van vergroting en spraak. In fase 3 werd een aantal
standaard taken in Word en Excel uitgevoerd op dezelfde manier
als in fase 2. Door iedere taak uit te voeren met enkel
vergroting, met enkel spraak en met de combinatie van beide
weergavemedia, hebben we geprobeerd inzicht te krijgen in de
meerwaarde die de combinatie biedt.
Hoewel we beseffen geen volledige analyse te hebben gedaan
(hiervoor zouden we ook diverse andere instellingen hebben moeten
uittesten), denken we toch een beeld te hebben gekregen van deze
meerwaarde.
Tot slot hebben we beide programmas beoordeeld op de zes algemene
criteria (zie inleiding): navigatie, terugkoppeling,
logica en begrijpelijkheid, geheugenbelasting,
vergevingsgezindheid en hulpfuncties.
3. Basiskenmerken
*ZoomText Xtra Level 2
ZoomText Xtra wordt door de producent, AI Squared, gepresenteerd
als een nieuwe generatie van aangepaste programmatuur voor
Windows 3.1 en 95, die door integratie van veelsoortige
technologie‰n een totaaloplossing biedt voor slechtzienden. De
ZoomText Xtra-familie bestaat uit 3 niveaus: Level 1 is volgens
de producent het meest geavanceerde vergrotingsprogramma op de
markt; Level 2 integreert vergroting en een GUI-toegangsprogramma
voor spraak; Level 3 is nog in ontwikkeling en zal scan-,
tekstherkennings- en formulierbewerkingsfuncties toevoegen. De
documentlezer (DocReader) wordt als extra innovatieve eigenschap
van ZoomText Xtra gepresenteerd. Hiermee kan tekst uit een
willekeurige Windows-toepassing automatisch uitgesproken en via
een lichtkrant-effect gelezen worden.
ZoomText Xtra biedt een vergrotingsfactor van 2 tot 16 maal,
diverse deelvergrotingen, een tweede vergrotingsvenster,
kleurinstellingen, een documentlezer, een gladde-randoptie
(smooth fonts) voor ‚‚n door de gebruiker instelbare combinatie
van twee kleuren en de mogelijkheid om kleur en formaat van de
muisaanwijzer aan te passen. De spraakuitvoer biedt een
besturings- en een leesstem, beperkte instellingsmogelijkheden
van de stemmen, mogelijkheid tot werken met ‚‚n enkele taal en
een uitspreekfunctie (Speak-It) om de spraak te koppelen aan de
muisaanwijzer. Verder is softwarematige Engels-, Frans-, Duits-,
Italiaans- of Spaanstalige spraaksynthese via een Soundblaster-
compatibele geluidskaart mogelijk dankzij het meegeleverde
TrueVoice-programma. Nederlandstalige spraakweergave is mogelijk
met een SAPI- of SSIL-compatibele spraaksynthesizer.
ZoomText kan met een Nederlands- of Engelstalige
gebruikersinterface geleverd worden. De zwartdrukhandleiding is
Engelstalig. Het programma kan vanaf diskettes onbeperkt
ge‹nstalleerd worden.
*Supernova
Supernova wordt door producent Dolphin Computer Access
gepresenteerd als combinatie van GUI-toegangsprogramma ‚n
vergrotingspakket voor Windows 95. Dit mag letterlijk worden
opgevat want Supernova is de samenvoeging van Hal (GUI-
toegangsprogramma) en Lunar (vergrotingssoftware). De strategie
van de producent is een toegankelijkheidsstandaard (equality of
access) te bieden. Hiermee bedoelt hij intelligente en
automatische vergroting, spraak- en brailleweergave voor alle
toepassingsprogrammas die gemaakt zijn volgens de Microsoft-
conventies. Dolphin heeft tot doel gereedschappen te ontwikkelen
die niet- en slechtzienden dezelfde mogelijkheden bieden als
zienden.
Supernova biedt een vergrotingsfactor van 2 tot 32 maal, diverse
deelvergrotingen, een tweede vergrotingsvenster,
kleurinstellingen, een gladde-randoptie (smooth fonts) die enkel
bij zwart/wit werkt en diverse muisaanwijzers. De spraakuitvoer
biedt ondermeer een besturings- en een leesstem, uitgebreide
instellingsmogelijkheden van de stemmen, de mogelijkheid om met
twee talen gelijktijdig te werken en vele extra opties bij het
lezen van een document. Supernova biedt tevens beperkte
brailleondersteuning. De firmas Tieman, Data Braille Service en
Integra bieden uitgebreidere ondersteuning aan voor hun
respectievelijke brailleleesregels: Combibraille, Braudi en
Pegasus. Deze brailleondersteuning hebben we niet getest.
Dit programma kan met een Nederlandstalige of Engelstalige
gebruikersinterface verkregen worden (in de test werd de
Engelstalige versie gebruikt). Supernova kan vanaf de geleverde
CD-ROM onbeperkt ge‹nstalleerd worden en is ook op diskettes
verkrijgbaar.
4. Beoordeling
Voor beide programmas geldt dat de meerwaarde van de combinatie
vergroting/spraak ook deels gelegen is in de mogelijkheid om
vergroting en spraak apart te gebruiken. Als een nauwkeurige
weergave van het schermbeeld vereist is (zoals bij
tekstverwerking) is vergroting erg handig. Bij het lezen van
lange stukken tekst of als slechts een globale weergave van het
schermbeeld nodig is (zoals bij het doornemen van internet-
paginas of email) blijkt spraak handiger.
Verder wordt de meerwaarde bepaald door de verbeterde
mogelijkheid tot intu‹tief werken binnen Windows-structuren,
vergelijkbaar met de manier waarop ziende mensen met Windows
werken. Zij hebben via het schermbeeld namelijk tegelijkertijd
detailinformatie (bijvoorbeeld de tekst in een invoerveld) ‚n
omgevingsinformatie (zoals de structuur van het dialoogvenster
van dat invoerveld) continu ter beschikking. De combinatie van
vergroting en spraak maakt deze manier van werken mogelijk door
tegelijk detailinformatie zichtbaar te maken via de vergroting en
omgevingsinformatie (die meestal buiten de vergroting valt)
hoorbaar te maken via de spraakuitvoer. De mate waarin en de
manier waarop Supernova en ZoomText Xtra deze informatie geven,
verschilt. Deze verschillen komen hierna aan de orde.
Onze ervaring is dat de gelijktijdige waarneming van
verschillende soorten van informatie via het vergrote beeld en
via de spraakuitvoer automatisch en vanzelfsprekend verloopt. Pas
bij gebruik van alleen vergroting of alleen spraak bemerkten wij
het gemis van de andere informatiebron en ervoeren wij dat de
computer dankzij deze combinatie effici‰nter en sneller gebruikt
kan worden.
*ZoomText Xtra Level 2
=========================
Opvallende eigenschappen:
-------------------------
-Uitgebreide vergrotingsfunctionaliteit
-Documentlezer (DocReader)
-Gladde-randoptie bij zelf te kiezen kleurencombinatie
-Spraaksyntheseprogramma meegeleverd (geen Nederl.)
-Speak-It-functie
-Doelen (Targets)
-Standaard koppeling van spraak aan muis
-Geen navigatiemodus, geen muissimulatie via toetsenbord
-Volgt niet goed in Excel
-Spraak slaat soms meldingen of delen daarvan over
=========================
De installatie van ZoomText Xtra Level 2 vereist enige kennis met
betrekking tot de spraakconfi-guratie en wordt niet vocaal
ondersteund. n de standaardconfiguratie biedt dit program-ma
beperkte spraakondersteuning. Het is daar-om voor de test
ingesteld om zo veel mogelijk gesproken informatie te geven. De
gebruikersin-terface is zeer overzichtelijk ingericht en kan met
vergroting (via knoppen en menu) of spraak (via het menu) goed
benaderd worden.
Bij ZoomText ligt het accent op vergroting. De spraak ondersteunt
en geeft vaak handige om-gevingsinformatie, maar is niet volledig
genoeg om enkel met spraakweergave te werken. Als acties elkaar
zeer snel opvolgen gaan soms mel-dingen verloren. Zo slaat de
toetsenbordecho letters of (korte) woordjes over als je te snel
tekst intypt.
ZoomText Xtra biedt uitgebreide instelmogelijkheden voor de
vergroting en biedt bij gebruik van sneltoetsen gesproken
ondersteuning over veranderingen in deze instellingen. De
documentlezer (DocReader) is een functie om lange teksten (zoals
de ZoomText hulptekst) te lezen, gebruik makend van vergroting,
spraak of beide. Deze documentlezer biedt uitgebreide
instellingsmogelijkheden voor het beeld. Hierbij ontstaat steeds
een goed leesbaar resultaat; ook bij verschillende kleuren en
lettertypes worden goed leesbare gladde letters getoond. Bij het
verlaten van de documentlezer komt de tekstcursor in de toe-
passing op de positie van het laatst gelezen woord, zodat je de
tekst op die plek direct kan bewerken. ZoomText Xtra heeft geen
navigatiemodus of mogelijkheid tot muissimulatie, maar biedt wel
goede mogelijkheden bij het gebruik van de muis. Voorbeelden
daarvan zijn de spraakterugkoppeling van knopinformatie en de
uitspreekfunctie waarmee je teksten kan laten lezen door ze aan
te klikken met de muis (erg handig bij gebruik van een hoge
vergrotingsfactor). Hiernaast kan je doelen (Targets) defini‰ren;
dit zijn punten op het schermbeeld waar je achteraf snel naartoe
kan springen. De gladde-randoptie is beperkt tot ‚‚n door de
gebruiker te kiezen combinatie van tekst- en achtergrondkleur en
werkt dus nooit op alle kleuren tegelijk. Dit kan bijvoorbeeld
voor geselecteerde tekst problemen opleveren, waardoor bewerking
ervan bemoeilijkt kan worden, maar dit is op te lossen door een
goede keuze van beeldinstellingen, lettertype en vergroting. Bij
het selecteren, knippen, plakken en kopi‰ren van tekst, biedt de
spraakuitvoer geen hulp.
Verder hebben we nog twee opmerkingen met betrekking tot
specifieke toepassingen. De hulpfunctie en het venster Spellings-
en grammaticacontrole van Word zijn met ZoomText Xtra niet goed
toegankelijk. In Excel volgde de vergroting niet goed, bood de
spraak niet voldoende ondersteuning en gaf die zelfs foutieve
meldingen van celpositie en -inhoud.
Rekening houdend met de zes belangrijke criteria die we in de
inleiding opsomden, kunnen we ZoomText Xtra als volgt beoordelen:
-Navigatie kan slechts plaatsvinden door het verschuiven van
het vergrote beeld met de muis en wordt niet door de spraak
ondersteund.
-De terugkoppeling van acties is goed op voorwaarde dat
naast de spraakweergave ook de vergroting wordt gebruikt.
-Het programma is logisch en begrijpelijk.
-ZoomText Xtra vergt weinig geheugenbelasting voor de
gebruiker.
-Het programma is vergevingsgezind.
-Het pakket biedt ons inziens voldoende hulpfuncties.
*Supernova
=========================
Opvallende eigenschappen:
-------------------------
-Uitgebreide functionaliteit spraakuitvoer
-Navigatiemodus en muissimulatie
-Auto-loep
-Documentleesfunctie kan beter
-Gladde-randoptie enkel bij zwart/wit mogelijk
-Interferentieproblemen in Excel
-Aanleren van grafische elementen mogelijk
-Brailleondersteuning
=========================
De installatie van Supernova wordt door de spraakuitvoer
ondersteund en is, mede door het gebruik van de SAM-aandrijver,
gemakkelijk. Een minpuntje betreffende de handleiding is het
ontbreken van een index, waar tegenover staat dat er wel
geplastificeerde sneltoetsen-overzichten (met een lettertype dat
misschien iets groter mocht zijn) worden meegeleverd. De
gebruikersinterface is ingedeeld in vele tab-bladen waarvan de
tabjes niet allemaal tegelijk zichtbaar zijn. Het vergt soms enig
graven in het geheugen om het gewenste tabblad te vin-den. Dit
programma biedt in de standaardcon-figuratie reeds uitgebreide
informatie via de spraak (in tegenstelling tot ZoomText Xtra
wordt bijvoorbeeld de aanwezigheid van sub-menus en sneltoetsen
gemeld), waardoor zowel gewerkt kan worden met enkel vergroting
als met enkel spraak. Supernova biedt een navigatiemodus en muis-
simulatie. In de standaardconfiguratie bestaan minder functies
die aansluiten bij het gebruik van de muis dan bij ZoomText. Er
bestaat wel de mogelijkheid om het programma grafische elementen
aan te leren (Graphics Training). Ondanks de uitgebreide
mogelijkheden voor spraakuitvoer wordt bijna geen vocale
terugkoppeling gegeven over de instellingen van de vergroting
indien deze via sneltoetsen worden aangepast. Bij Supernova wordt
slechts sporadisch een melding overgeslagen bij zeer snelle
acties. De documentleesfunctie is helaas nog niet
geperfectioneerd: soms worden stukjes tekst overgeslagen (bij
genummerde opsommingen wordt soms bijvoorbeeld alleen de numme-
ring en niet de tekst gelezen) en de tekstcursor loopt voor op de
spraak. Dat laatste heeft als nadelen dat niet kan worden
meegelezen met vergroting en dat bij het stopzetten van de
spraak, de cursor ver voorbij het laatst gesproken woord staat.
Handig is de vergrotingsmogelijkheid Auto Lens, waarvan het
formaat zich automatisch aanpast aan de grootte van de focus.
Supernova biedt minder mogelijkheden om de vergroting aan te
passen dan ZoomText Xtra. Een belangrijk voorbeeld hiervan is dat
de gladde-randoptie alleen bij zwart/wit-tekst werkt.
Overige opmerkingen met betrekking tot specifieke toepassingen
zijn de volgende. In Word kan je met behulp van enkel
spraakweergave tekst selecteren, maar knippen, plakken en
kopi‰ren is zeer moeilijk met spraak alleen. Een foutje dat
regelmatig optrad is de overgang naar Engelstalige spraak in het
Opslaan als-venster. Spellingscontrole is mogelijk, maar het
aanpassen van de grammatica in het Spellings- en
grammaticacontrole-venster deed ons naar de muis grijpen omdat de
focus hierbij vast kwam te zitten. In Excel geeft de
spraakuitvoer de rij aan indien van rij wordt veranderd en de
kolom indien van kolom wordt veranderd, wat wij een bijzonder
mooie oplossing vinden. Het door een knipperende stippellijn
omrande gebied, dat ontstaat na het gebruik van een kopieer- of
plakfunctie, zorgde echter voor interferentieproblemen: de
vergroting bleef in snel tempo heen en weer springen en de spraak
begon te stotteren. Bij het maken van een selectie volgde de
spraak helaas niet.
Rekening houdend met de zes belangrijke criteria die we in de
inleiding opsomden, kunnen we Supernova als volgt beoordelen:
-Er zijn uitgebreide mogelijkheden voor navigatie.
-De terugkoppeling van acties is goed, zelfs indien alleen
spraakweergave wordt gebruikt.
-Het programma is logisch en begrijpelijk.
-Supernova vergt enige geheugenbelasting.
-Het programma is vergevingsgezind.
-De hulpfunctie van het pakket kan ons inziens nog verbeterd
worden.
Vragen voor een doeltreffende keuze:
*Welke functionaliteit verwacht ik momenteel van de
vergroting en de spraak ? Moet het accent vooral op
vergroting of eerder op spraak liggen ?
*Hoe verwacht ik op langere termijn met de computer te
werken: met het accent op vergroting of op spraak ? Zal
brailleweergave ooit van belang worden ?
*Lees ik lange stukken tekst enkel door middel van
spraakweergave of wil ik graag meelezen via vergroting
(lichtkranteffect) op het scherm ?
*Wens ik uitgebreide kleurinstellingen en is afronding
(gladde-randoptie) van gekleurde elementen voor mij van
belang ?
*Welke toepassingsprogrammas gebruik ik nu en welke zal ik
in de toekomst gebruiken ? Zal ik er gebruiken die niet in
dit testverslag besproken werden (in dat geval kan je best
met een demoversie van het vergrotingsprogramma nagaan of
het goed met die toepassingen samenwerkt.) ?
5. Besluit
We kunnen deze programmas in ‚‚n zin als volgt karakteriseren:
ZoomText Xtra Level 2 is een uitgebreid vergrotingsprogramma met
ondersteuning door spraakuitvoer en Supernova is een
vergrotingsprogramma met uitgebreide spraakuitvoer. Hierbij
noteren we dat we in deze karakterisering enerzijds voorbij
gingen aan de toekomstige ontwikkeling van de scanfuncties van
ZoomText Xtra (Level 3) en anderzijds aan de ondersteuning van
brailleleesregels die Supernova biedt.
Is er nog leven naast Windows 95 en 98 ?
Toegangssystemen voor NT, OS/2, Unix en MacOS
Maria Noyons
Jeroen Baldewijns
Of je het nu graag hebt of niet, je kan er niet omheen:
Windows 95 en zijn recentere broertje 98 bekleden al sinds hun
ontstaan de eerste plaats in de hitparade van de meest gebruikte
besturingssystemen voor PCs. Sterker nog, ze zijn gewoon de
standaard geworden.
Toch mogen we niet vergeten dat er nog een handvol andere
(belangrijke en minder belangrijke) besturingssystemen bestaan,
die op sommige vlakken zelfs een stuk innovatiever uit de hoek
komen dan het Windows duo, wat meteen ook hun belangrijkste
bestaansreden is.
Hoewel we beseffen dat de meeste niet- en slechtzienden die het
DOS-tijdperk ontgroeid zijn, nu onder Windows 3.1, 95 of 98
werken, vonden we het toch onze plicht om ook eens wat aandacht
te besteden aan de toegangsmogelijkheden van een viertal andere
besturingssystemen.
1. Windows NT
Terwijl DOS en Windows 95 of 98 meestal in de thuissituatie
worden gebruikt, komen we Windows NT bijna enkel tegen in
arbeidssituaties. Belangrijke voordelen van Windows NT als
besturingssysteem zijn de hoge mate van betrouwbaarheid (het
loopt minder vaak vast) en de ruimere mogelijkheden qua
beveiliging en beheersbaarheid binnen een netwerk. De prijs
bedraagt echter ruim het dubbele van die van Windows 95 of 98. De
gebruiker heeft het voordeel dat 95/98 en NT (hoewel de
achterliggende technologie grondig verschilt) qua uiterlijk en
bediening identiek zijn.
Toegang tot Windows NT met vergroting, spraak of braille wordt
nog maar in beperkte mate geboden, maar er wordt door de
hulpmiddelenproducenten hard aan gewerkt om hun vondsten voor
Windows 95 toe te passen op Windows NT.
*Magic NT, Henter-Joyce
Sinds de overname van Magic door Henter-Joyce is het een tijd
stil geweest rond dit vergrotingsprogramma. Maar nu belooft
Magic NT 6.0 een product te zijn met alle basisfuncties die we
van een vergrotingsprogramma verwachten: duidelijke interface,
diverse vergrotingsmogelijkheden, gladde-randoptie,
kleuraanpassingsmogelijkheden en lichtkrantfunctie. Gebruikers
van eerdere versies van Magic NT kunnen versie 6.0 gratis van het
internet halen.
Voor Magic NT is in Nederland nog geen leverancier bekend. In
Vlaanderen wordt het door Integra geleverd. Binnenkort zal een 40
minuten werkende demoversie op dit internetadres verkrijgbaar
zijn: http://www.hj.com
*Jaws for Windows NT, Henter-Joyce
Versie 3.2 van Jaws for Windows, die inmiddels in het Nederlands
beschikbaar is, kan (door de juiste sleutel te gebruiken) naar
keuze onder Windows 95, 98 of Windows NT ge‹nstalleerd worden. De
functionaliteit van Jaws onder Windows NT is gelijk aan die voor
Windows 95 of 98. Ten opzichte van versie 3.0 is de braille-
ondersteuning verbeterd. Het meertalige (helaas geen Nederlands)
spraaksyntheseprogramma Eloquence wordt gratis meegeleverd.
Jaws wordt in Nederland door Alva en in Vlaanderen door Sensotec
geleverd. Gratis demoversies van Jaws for Windows en van
Eloquence zijn verkrijgbaar via de website van de producent:
http://www.hj.com
*Lunar NT, Dolphin Computer Access
Het vergrotingsprogramma Lunar NT 2.02 is qua uiterlijk en
functionaliteit gelijk aan Lunar 95, is met een Nederlandstalige
interface beschikbaar en werkt met alle Windows NT 4.0-compatible
videokaarten in alle ondersteunde resoluties en kleuren. De
meeste basisfuncties zijn aanwezig: duidelijke interface,
verschillende vergrotingsmogelijkheden, gladde-randoptie en
kleuraanpassingsmogelijkheden. Een lichtkrantfunctie ontbreekt
echter.
Lunar NT wordt in Nederland geleverd door LVBC, Tieman, Kompagne
en Spin en in Vlaanderen door Data Braille Service en Integra.
Een 15 minuten werkende demoversie is via het internetadres van
de producent verkrijgbaar: http://www.dolphinusa.com
*Hal NT, Dolphin Computer Access
Hal NT 2.03 is een GUI-toegangsprogramma voor Windows NT 4.0 en
ondersteunt verschillende spraaksynthesizers en
spraaksyntheseprogrammas (van het type SAM en SSIL). Voor een
aantal brailleleesregels wordt een eerder beperkte ondersteuning
geboden. Dit programma is niet afhankelijk van MSAA en maakt geen
gebruik van macros. Het heeft wel de mogelijkheid om grafische
objecten te defini‰ren. De spraakmogelijkheden van Hal NT zijn
gelijk aan die van Hal 95.
Hal NT wordt in Nederland geleverd door LVBC, Tieman, Spin en
Kompagne en in Vlaanderen door Data Braille Service en Integra.
Een 40 minuten werkende demoversie kan je vinden op de website
van de producent: http://www.dolphinusa.com
*Supernova NT, Dolphin Computer Access
Supernova NT 1.02 is eigenlijk de optelsom van Lunar NT
(vergroting) en Hal NT (spraak- en brailleweergave). De
functionaliteit van dit pakket is gelijk aan de mogelijkheden van
Hal en Lunar samen. De gebruikersinterface van Lunar werd als
basis genomen en doorgevoerd naar het spraakgedeelte.
Verschillende leesregels worden serieel ondersteund. De
ondersteuning voor de Combibraille, Braudi en Pegasus
brailleleesregels werd sterk verbeterd door respectievelijk
Tieman, Data Braille Service en Integra. Binnenkort wordt een
nieuwe versie van dit product (Beta v3.09 is nu in omloop) ver-
wacht. De functionaliteit voor ondersteuning van de Combibraille
leesregel zal dan sterk verbeterd zijn.
Supernova NT wordt in Nederland geleverd door LVBC, Tieman,
Kompagne en Spin en in Vlaanderen door Data Braille Service en
Integra. Een 30 minuten werkende demoversie is verkrijgbaar via
dit internetadres: http://www.dolphinusa.com
*Argus 3000/I, Reinecker
Argus 3000/I is een vergrotingssysteem op een uitbreidingskaart,
die naast Windows 95-PCs ook bruikbaar is op computers die onder
Windows NT, OS/2 of Unix draaien. De vergroting, die instelbaar
is tot 11 maal, volgt zowel de muisaanwijzer als de tekstcursor.
Argus 3000/I biedt verder tal van andere nuttige
vergrotingsfuncties, zoals gladde letterranden, werken met
deelbeelden, elektronisch loepje, lichtkranteffect, instelbare
kleuren, negatief beeld,...).
Deze kaart is verkrijgbaar bij Reinecker Reha Technik Nederland,
Erocos en Van Hopplynus.
Een technische fiche van dit product vindt u in IM van december
96.
*ZoomText Xtra NT, AI Squared
Dankzij de Beta 2-versie was reeds een eerste kennismaking
mogelijk met ZoomText Xtra 7.0 onder Windows NT 4.0. Enkele
functies werken al naar behoren, maar dit product is zeker nog
niet af. AI Squared belooft dat de functionaliteit gelijk zal
zijn aan die van ZoomText Xtra voor Windows 95.
U kan deze beta-versie van dit internetadres halen en gedurende
30 dagen uitproberen: http://www.aisquared.com
2. OS/2
*Screen Magnifier/2, IBM
Screen Magnifier/2 is een vergrotingsprogramma voor het
besturingssysteem OS/2, beide door IBM ontwikkeld. De vergroting,
die van 2 tot 32 maal instelbaar is, volgt zowel de muisaanwijzer
als de tekstcursor en de menuselectiebalk. Verder worden tal van
andere nuttige functies geboden, zoals een lichtkrantfunctie, de
mogelijkheid om de muisaanwijzer in het midden van het beeld te
fixeren en ruime kleurinstellingen. De mogelijkheid om met
deelbeelden te werken en gladde letterranden zijn niet voorzien.
Op deze punten blijft het pakket wat achter op zijn Windows-
concurrenten.
In Vlaanderen is dit programma verkrijgbaar via een aantal
gespecialiseerde IBM-verkopers (lijst verkrijgbaar bij de vzw
Gehandicapten en Informatica). In Nederland zijn Alva en Kompagne
de leveranciers.
Meer informatie over dit product vindt u in IM van december 95.
Een technische fiche vindt u in het juni-nummer van dat jaar.
*Screen Reader/2, IBM
Screen Reader/2 is een schermuitleesprogramma voor OS/2, ook
allebei door IBM ontwikkeld. Dit pakket werkt met tal van
spraaksynthesizers (zoals de Apollo) en diverse brailleleesregels
(Alva, Tieman, Papenmeier). Belangrijk is nog dat er een
Nederlandse versie van dit product bestaat en dat het met Screen
Magnifier/2 kan samenwerken.
De Duitse hulpmiddelenproducent Papenmeier brengt dit pakket, met
een verder doorgedreven ondersteuning voor de Braillex
leesregels, op de markt onder de naam OS/2 Dots.
In Vlaanderen is Screen Reader/2 verkrijgbaar via een aantal
gespecialiseerde IBM-verkopers (lijst verkrijgbaar bij
Gehandicapten en Informatica). In Nederland zijn Alva en Kompagne
de leveranciers.
Meer informatie over dit product vindt u in IM van december 95.
Een technische fiche vindt u in het juni-nummer van dat jaar.
*Argus 3000/I, Reinecker
Zie punt 1 over Windows NT.
3. Unix
*Beam XVI, Beam
De Beam XVI is een terminal voor X-Windows (grafische
gebruikersomgeving van het besturingssysteem Unix) met
voorzieningen voor slechtzienden. Hij wordt namelijk standaard
geleverd met een 43 of 51 cm kleurenmonitor en bevat de nodige
hard- en software om een vergroting tot 4 maal te realiseren. De
vergroting volgt zowel de muisaanwijzer, de tekstcursor als de
focus. Aan bijkomende spraakondersteuning wordt gewerkt.
Dit product is enkel verkrijgbaar via de Britse producent Beam.
*Argus 3000/I, Reinecker
Zie punt 1 over Windows NT.
4. MacOS
*InLarge, Alva Access Group
InLarge is het enige ons bekende commerci‰le vergrotingsprogramma
voor Macintosh computers. De vergrotingsfactor is instelbaar van
2 tot 16 maal. De vergroting volgt zowel de muisaanwijzer als de
tekstcursor. Verder zijn de mogelijkheden zo beperkt dat dit
product nauwelijks vergelijkbaar is met de hedendaagse
vergrotingsprogrammas voor Windows.
InLarge v2.1 is verkrijgbaar via Alva Access Group in de
Verenigde Staten (op aanvraag wordt het ook door Alva in
Nederland geleverd, maar dan zonder verdere ondersteuning). Een
demoversie vindt u op de website van de producent:
http://www.aagi.com
*OutSpoken, Alva Access Group
In 1988, op een moment dat er nog lang geen sprake was van
toegang tot Windows, was OutSpoken het eerste programma dat een
grafische gebruikersinterface (die van de Macintosh) toegankelijk
maakte via Engelse spraak. Van dit programma is zopas een grondig
vernieuwde versie (8.0) verschenen, die compatibel is met MacOS 8
en heel wat nieuwe functies biedt. Dit programma spreekt zowat
alles uit wat op het scherm verschijnt en biedt een alternatief
voor de muisbediening. Het programma heeft hiervoor geen extra
hulpmiddelen nodig. De standaard geluidsfaciliteiten van de Mac
en het standaard tekst-naar-spraakprogramma (PlainTalk met
bijbehorende stemmen) van het Macintosh besturingssysteem worden
benut. OutSpoken kan samen met InLarge gebruikt worden.
In Duitsland verkoopt de firma Vertical Informatik het op
OutSpoken gebaseerde Salto Vocale, dat de Duitssprekende
synthesizer Citator ‚n de 80-cellige HandyTech brailleleesregel
ondersteunt.
OutSpoken v8.0 is verkrijgbaar via Alva Access Group in de
Verenigde Staten (op aanvraag wordt het ook door Alva in
Nederland geleverd, maar dan zonder verdere ondersteuning). Een
demoversie vindt u op de website van de producent:
http://www.aagi.com
Vergelijkende test: Geavanceerde memorecorders
Jeroen Baldewijns, Gerrit Van den Breede, Sylvia Pont
1. De geteste memorecorders
Zoals in ons vorige nummer beloofd, krijgt u ditmaal de
testresultaten van vier geavanceerde memorecorders
voorgeschoteld. Het belangrijkste verschil met de eerder
besproken eenvoudige varianten, situeert zich voornamelijk op het
vlak van de ingebouwde functionaliteit (naast een memoblokje zijn
meestal ook een elektronische agenda en een adressenboekje
voorzien) en de daaraan verbonden complexiteit van de bediening.
We beginnen met een overzicht van de functionaliteit die de
geteste toestellen te bieden hebben:
==========
Tabel: overzicht geavanceerde memorecorders
==========
-Product: ICD-70 PC
-Producent: Sony
-Ingebouwde functies: memoblokje, agenda en takenlijstje
-technische fiche: zie pg.
----------
-Product: Magnum
-Producent: VisuAide
-Ingebouwde functies: memoblokje, agenda, adresboekje en
rekenmachine
-technische fiche: pg.
----------
-Product: Voice Diary
-Producent: Voice Diary
-Ingebouwde functies: memoblokje, agenda, adresboekje,
takenlijstje en rekenmachine
-technische fiche: pg.
----------
-Product: Parrot Plus
-Producent: Parrot
-Ingebouwde functies: memoblokje, agenda, adresboekje en
rekenmachine
-technische fiche: pg.
==========
2. Testresultaten en beoordeling
De Sony ICD-70 PC is niet specifiek voor mensen met een visuele
handicap ontworpen. De Voice Diary en de Magnum zijn dat wel. De
Parrot (voorloper van de Parrot Plus) werd oorspronkelijk niet
specifiek voor niet- en slechtzienden ontwikkeld, maar werd
nadien wel sterk verbeterd en als Parrot Plus ten behoeve van
deze doelgroep op de markt gebracht.
*ICD-70 PC
=========================
Opvallende eigenschappen:
-------------------------
-Compact
-Uitgebreide functionaliteit
-Eenvoudige bediening
-Geen auditieve controle bij schakelen tussen mappen
-Zeer goede geluidskwaliteit
-Goede geluidstoonindicaties
-Volgorde van boodschappen is wijzigbaar
-Batterij- en geheugenstatus enkel op scherm te zien
-Alarmsignalen enkel met scherm instelbaar
-Menu-instellingen enkel met scherm toegankelijk
=========================
De ICD-70 PC leunt dicht aan bij de eenvoudige memorecorders,
maar omwille van zijn agenda-functie hebben we hem toch bij de
geavanceerde toestellen ondergebracht. Het is een compact
apparaatje dat bediend wordt via goed voelbare druktoetsen
(verspreid over de voor- en zijkanten), een multifunctioneel jog-
knopje en een volumedraaiknop. Aan de voorzijde zien we een
luidspreker, een goed geplaatste microfoon en ook een LCD-
schermpje en een LED-lampje die echter dankzij goede
geluidsindicaties overbodig zijn. Rechts zitten oortelefoon- en
microfoonaansluitingen en links zien we een PC-aansluiting. Een
scharnierend klepje achteraan herbergt de batterijtjes, die een
niet- of slechtziende makkelijk zelfstandig kan vervangen. Het
flash-geheugen behoudt zijn inhoud bij het vervangen van de
batterijen.
Zoals sommige eenvoudige toestellen (in deel 1 van deze test),
biedt ook de ICD-70 PC een aantal mappen om de memos in op te
slaan. Nieuw is echter dat elk van de vijf voorziene mappen een
eigen functie toebedeeld krijgt. Zo zijn er twee mappen voor
gewone memos, een map voor een takenlijstje, een map voor geheime
memos (enkel leesbaar na het ingeven van een paswoord) en een map
voor de agenda. Bij het schakelen tussen de mappen krijg je geen
auditieve controle. Om een map te herkennen zal je de eerste
boodschap dus als identificatie moeten gebruiken. Binnen elk van
de vijf mappen worden, naast de opname-, weergave-, pauze- en
wisfuncties, zeer uitgebreide mogelijkheden geboden. We sommen de
belangrijkste even op. De gebruiker kan: verder- en terugspoelen
tijdens de weergave, alle boodschappen na elkaar laten weergeven,
‚‚n boodschap voortdurend laten herhalen, de eerste vijf seconden
van iedere boodschap laten weergeven (intro-scan), een stukje
tekst inlassen in een eerder opgenomen boodschap, de volgorde van
de opgenomen boodschappen bepalen door prioriteiten (vier
niveaus) toe te kennen, boodschappen naar een andere map
verplaatsen of de stemgestuurde opname aanzetten, waardoor er
tijdens de opname van een boodschap automatisch gepauzeerd wordt
zodra er een stilte valt. Bovendien kan je bij elke boodschap een
tijdstip instellen waarop er een alarmsignaal moet weerklinken.
Dit is uiteraard vooral interessant in de takenlijst- en
agendamap.
De maximale opnamecapaciteit van 24 minuten is goed bruikbaar
dankzij de prima weergavekwaliteit in Long Play-modus. In de
Short Play-modus is de kwaliteit van de opnamen nog iets beter,
maar wordt de capaciteit beperkt tot 16 minuten. Je bent
overigens niet verplicht om alle opnamen in dezelfde modus te
maken. Bij weergave van een boodschap wordt automatisch naar de
bij de opname gebruikte modus overgeschakeld.
Tot slot gaan we na in hoeverre de indicaties op het LCD-scherm
door een visueel gehandicapte misbaar zijn. Kunnen gemist worden:
Long Play/Short Play-indicaties (auditief controleerbaar), de
teller die aangeeft welke boodschap actief is en de
prioriteitsaanduidingen (op voorwaarde dat de prioriteiten
tijdens de opname toegekend worden). Worden als een gemis
aangevoeld: de aanduiding van de actieve map (bij gebrek aan
auditieve weergave, wat bovendien het verplaatsen van een
boodschap naar een andere map bemoeilijkt), de indicaties van de
batterijstand en van het opgebruikte geheugen (hier waren extra
geluidstonen welkom geweest) en de alarm-indicatie (alarmtijden
niet zelfstandig instelbaar, wat de agendafunctie toch wel
beknot !). Tot slot kan je ook het instelmenu niet zonder het
scherm gebruiken, maar dit kan je ‚‚nmalig door iemand anders
laten doen. Al met al valt er, gebruik makend van enkele
truukjes, toch goed met het toestel te werken.
*Magnum
=========================
Opvallende eigenschappen:
-------------------------
-Zeer uitgebreide functionaliteit
-Goede spraakkwaliteit
-PC-interface
-Onbegrensde opslagcapaciteit
-Goede hulpfuncties
-Moeilijk aan te leren en te bedienen
-Geen spraakherkenning of kiesfunctie (dial)
=========================
De Magnum is een buitenbeentje in deze test. Zijn formaat maakt
het niet mogelijk om hem in een vestzak te steken, maar ter
compensatie wordt een handige schoudertas meegeleverd. Aan de
bovenzijde zien we een telefoontoetsenbord, een rij
cassetterecorder-toetsen en twee roostertjes die de luidspreker
en microfoon herbergen. Aan de voorzijde zit een disketteeenheid.
Op de achterzijde vinden we de aan/ uit-knop, een aansluiting
voor de netadapter en een seri‰le poort. Aan de rechterzijde zijn
aan-sluitingen voor een oortelefoon, een externe mi-crofoon en
een extra geluidsbron ondergebracht.
Ook qua gegevensopslag is de Magnum een buitenbeentje. De
gesproken boodschappen worden namelijk niet in een elektronisch
geheugen maar op een diskette opgeslagen. E‚n diskette biedt
opslagruimte voor ongeveer 45 minuten spraak. Het grote voordeel
is dus dat de opslagcapaciteit onbegrensd is, waardoor het
toestel gemakkelijk als volwaardig alternatief voor een dictafoon
kan fungeren.
De basisfuncties van de Magnum omvatten een notitieboek, een
agenda, een adressenboek en een rekenmachine. Elke basisfunctie
biedt echter zoveel mogelijkheden dat we ons in dit verslag
moeten beperken tot het opsommen van de belangrijkste. In het
notitieboek kan je bij iedere ingesproken memo een titel
inspreken en een referentie intypen. Deze titels en referenties
komen dan automatisch terecht in de inhoudstafel, die een
overzicht geeft van al de notities en een krachtig instrument is
om een bepaalde memo vlug terug te vinden. De memos worden
gesorteerd volgens de referentie. Verder is er de mogelijkheid om
indexen te plaatsen en zijn zowat alle nuttige navigeer- en
editeerfuncties voorhanden. De agenda hanteert een standaard
dagindeling per half uur, maar als gebruiker kan je nauwkeuriger
werken door zelf een uur in te geven. Het principe bestaat erin
dat je afspraken inspreekt en die koppelt aan een datum en een
uur en eventueel voorziet van een alarm. Je kan jammer genoeg
niet aangeven dat een afspraak iedere dag, week of maand op
hetzelfde tijdstip moet terugkeren. Er zijn wel ruime navigatie-
en editeerfuncties voorhanden. In het adressenboek heb je voor
ieder adres vier velden ter beschikking, waar je de naam, het
adres, het telefoonnummer en bijkomende opmerkingen kan
inspreken. Bovendien kan je bij elk adres nog een referentie
intypen, die je achteraf als zoekcriterium kan gebruiken. Het is
jammer dat spraakherkenning en een kiesfunctie voor het vormen
van telefoonnummers niet voorzien werden. Wel zijn er ruim
voldoende navigatie- en editeerfuncties beschikbaar en kan je
bovendien indexmarkeringen plaatsen. Tot slot is er de sprekende
rekenmachine waarmee je probleemloos de vier basisbewerkingen kan
uitvoeren.
Het toetsenbord van de Magnum kent een logische indeling in een
numeriek blok en een rij cassetterecorder-toetsen. Sommige
toetsen krijgen een andere functie toegemeten naargelang de
toepassing, maar daar hadden we geen problemen mee. Het schakelen
tussen de drie basistoepassingen verloopt vlotjes via de toetsen
1, 2 en 3. Soms vonden we wel dat er nogal veel toetsen na elkaar
moesten worden ingedrukt om bepaalde bewerkingen tot een goed
einde te brengen. Voor enige verbetering vatbaar zijn verder dat
de toetsen erg gevoelig zijn en daardoor gemakkelijk per ongeluk
ingedrukt kunnen worden en dat de tactiele puntjes op de toetsen
5, record en play slecht voelbaar zijn.
Voor het ingeven van referenties in het notitieboek of het
adressenboek kan je kiezen tussen een numeriek, een alfabetisch
of een brailletoetsenbord (dat gesimuleerd wordt op de
cassetterecordertoetsen). Deze oplossing vinden we erg doordacht.
We willen de fabrikant in dit verband nog een tip geven.
Aangezien de Magnum over een goed brailletoetsenbord beschikt,
moet het mits een softwarematige aanpassing mogelijk zijn om hem
ook als braillenotitietoestel te gebruiken. Het toestel zou
hierdoor nog multifunctioneler worden !
De Magnum biedt drie hulpfuncties die erg welkom zijn. Je kan
vragen om de betekenis toe te lichten van de functies die bij de
verschillende toetsen horen. Je kan ten allen tijde opvragen in
welke functie van welke toepassing de Magnum zich bevindt. Tot
slot kan je de laatste gesproken boodschap die het toestel
uitbracht, laten herhalen.
Het geluidsvolume en de spreeksnelheid zijn afzonderlijk
instelbaar voor de eigen ingesproken memos en de
systeemboodschappen. De manier om beide in te stellen vonden we
wat omslachtig. De taal van de systeemboodschappen is het
Nederlands, we hopen er dat een Nederlandstalige handleiding
volgt.
De ingebouwde oplaadbare batterijen zijn niet door de gebruiker
vervangbaar.
*Parrot Plus
=========================
Opvallende eigenschappen:
-------------------------
-Compact
-Zeer uitgebreide functionaliteit
-Intu‹tieve bediening
-Goed concept toetsenbord
-Spraakherkenning bij agenda en telefoonboekje
-Kiesfunctie (dial)
-Gebruikersonvriendelijke rekenmachine
-Geen Flash-geheugen
-LCD-scherm bevat soms info die niet uitgesproken wordt
-Nog geen Nederlandstalige interface
=========================
De Parrot Plus is een zeer compact toestelletje met aan de
voorzijde het LCD-scherm, de toets om te schakelen tussen de vier
ingebouwde toepassingen en twee roostertjes waarachter de
luidspreker en de microfoon zitten. Een uitgebreid
bedieningstoetsenbord met duidelijk voelbare en logisch
gegroepeerde toetsen krijg je pas te zien als je een dekseltje
openklapt. Aan de linkerzijde zitten de opnameknop en een PC-
aansluiting. Aan de achterzijde zien we een gaatje met een reset-
toets en twee scharnierende dekseltjes voor de batterijvakjes.
Het vervangen van de potloodbatterijtjes is goed doenbaar voor
een niet- of slechtziende. Handig hierbij is dat de dekseltjes
aan het toestel blijven hangen en dus niet zoek kunnen raken. De
Parrot heeft geen flash-geheugen. Dit betekent dat de
geheugeninhoud verdwijnt als beide batterijtjes verwijderd
worden. Vervang je ze echter ‚‚n voor ‚‚n, dan blijft de
geheugeninhoud bewaard. Bij het geteste toestel werkte de
auditieve waarschuwing voor leeg rakende batterijen niet.
De vier basisfuncties van de Parrot Plus zijn een telefoonboekje,
een memoblokje, een agenda en een rekenmachine. Het schakelen
tussen deze toepassingen werkt vlot via de functietoets dankzij
de hoorbare terugkoppeling. In het telefoonboekje kan je iemands
naam en adres inspreken en daar maximaal zes bijbehorende
telefoonnummers bij intypen. Om een telefoonnummer op te zoeken
moet je gewoon de naam van een persoon inspreken. De Parrot
spreekt vervolgens adres en telefoonnummer van die persoon uit en
biedt de mogelijkheid om dit telefoonnummer als een serie van
geluidstonen ten gehore te brengen. De gegevens in dit
telefoonboekje worden op naam gesorteerd. Het memoblokje is erg
eenvoudig van opzet. Het biedt de mogelijkheid om memos in te
spreken en achteraf met behulp van twee pijltjestoetsen doorheen
de memos te bladeren. Verder kan je de weergave van een memo
pauzeren, verder- of terugspoelen, een memo editeren (maar niet
alle editeerfuncties zijn bruikbaar als je het LCD-scherm niet
kan lezen) of een memo verwijderen. De memos worden bewaard in
volgorde van opname en dit kan je niet wijzigen. Zoals de andere
functies werkt ook de agenda erg intu‹tief. Eerst spreek je een
afspraak in. Vervolgens vraagt de Parrot om het uur en de datum
in te typen en tot slot moet je aangeven of er een alarmsignaal
moet gegeven worden op het moment van de afspraak. Het toestel
sorteert de afspraken op datum en uur. Achteraf kan je de een
afspraak via spraakherkenning opzoeken of de afspraken gewoon
manueel doorbladeren en ze eventueel wijzigen of schrappen. Nadat
de Parrot het alarm van een afspraak heeft laten afgaan, kan je
de bijhorende boodschap beluisteren, maar het zou ook nuttig zijn
mocht hij vervolgens voorstellen om de afspraak uit de agenda te
schrappen. De rekenmachine, tenslotte, is niet erg
gebruiksvriendelijk. De toetsaanslagen en de scherminhoud worden
niet automatisch uitgesproken. De gebruiker moet telkens zelf de
opdracht geven om het getal op het LCD-scherm uit te spreken.
Het toetsenbordconcept vinden we geslaagd: een paar basisfuncties
(zoeken van een telefoonnummer of afspraak, opname van een memo)
zijn beschikbaar met gesloten dekseltje; voor de andere functies
heb je de toetsen onder het dekseltje nodig. Er is geen aan/uit-
knop: het toestel reageert direct op het indrukken van een toets
of het openklappen van het dekseltje. Een etuitje zou echter
nuttig zijn ter voorkoming van het ongewenst indrukken van de
opnametoets.
De Parrot Plus biedt twee kwaliteitsniveaus voor geluidsopname:
De Voice Quality-modus biedt een zeer behoorlijke
weergavekwaliteit, maar de Voice Compact-modus resulteert in een
ronduit slechte geluidskwaliteit, die vergelijkbaar is met die
van de oude Parrot. Hierdoor werkt de spraakherkenning enkel goed
bij gebruik van de Voice Quality-modus.
Het LCD-scherm verraadt dat de Parrot niet speciaal voor visueel
gehandicapten gemaakt is. Als je de Accessibility-optie aanzet,
krijg je echter duidelijke gesproken boodschappen (in het Frans,
Engels, Duits, Spaans, Italiaans of Chinees; aan het Nederlands
wordt gewerkt) die de scherminhoud weergeven. Heel af en toe
verschijnt er echter toch nog iets op het scherm dat niet wordt
uitgesproken, zoals de instellingen van het configuratiemenu.
*Voice Diary
=========================
Opvallende eigenschappen:
-------------------------
-Zeer uitgebreide functionaliteit
-Goede spraakkwaliteit
-Spraakherkenning bij telefoonboekje
-Kiesfunctie (dial)
-PC-interface
-Goede zelfstudiecassette
-Moeilijk aan te leren en te bedienen
-Schakelen tussen toepassingen is onlogisch
-Memory recycling
-Chaotisch toetsenbord
=========================
De Voice Diary is door zijn bolle vormgeving minder compact dan
de Parrot. Het grootste deel van de voorzijde wordt in beslag
genomen door een zeer uitgebreid toetsenbord. Nog aan de
voorzijde zit bovenaan de luidspreker en onderaan de microfoon,
die nogal ongelukkig geplaatst is: je dekt hem soms ongewild af
met een vinger. Aan de bovenzijde zit een aansluiting voor de
netadapter, aan de linkerzijde een PC-aansluiting en aan de
rechterzijde een oortelefoonaansluiting. De basisfuncties
omvatten een notitieblokje (notepad), een takenlijst (daily pad),
een agenda (diary), een telefoonboekje (phonebook) en een
rekenmachine (calculator).
Het notitieblok biedt de mogelijkheid om notities in te spreken
en daarna doorheen de opgenomen notities te bladeren en ze te
beluisteren. Tijdens de weergave van een notitie is een
pauzefunctie beschikbaar. Uiteraard kunnen notities ook gewist
worden. Logische functies zoals de volgorde van memos wijzigen,
memos editeren of indexen plaatsen zijn jammer genoeg niet
voorzien. In de takenlijst kan je dagelijks de belangrijke taken
van die dag in een lijstje inspreken. Er zijn navigatiefuncties
voorzien om de dagelijkse takenlijstjes en de taken binnen ieder
lijstje te doorlopen. Handig is verder dat je boodschappen uit
het notitieblok kan verplaatsen of copi‰ren naar een takenlijst.
De takenlijstfunctie zal door sommigen als een gadget beschouwd
worden aangezien deze info evengoed in de agenda kan worden
ondergebracht. De agenda kent een standaardindeling per half uur,
maar indien gewenst kan je met de talrijke navigatiefuncties tot
op ‚‚n minuut nauwkeurig doorheen de agenda bladeren. Het
principe bestaat erin dat je afspraken inspreekt en die koppelt
aan een datum en een uur en eventueel voorziet van een alarm. Je
kan ook afspraken ingeven die iedere dag, week, maand of jaar op
hetzelfde tijdstip terugkeren, wat een zeer nuttige functie is.
In het telefoonboekje kan je namen en adressen inspreken en er de
corresponderende telefoonnummers bij intypen. Je kan de namen
indelen volgens type relatie (headers): familie, vrienden,
collegas,... Om een telefoonnummer op te zoeken volstaat het de
naam in te spreken en de Voice Diary zal desgewenst het nummer
als een serie van geluidstonen ten gehore brengen. Op ons
testexemplaar werkte deze kiesfunctie echter niet. Uiteraard zijn
er ook navigatietoetsen voorzien om manueel doorheen het
telefoonboekje te bladeren. De spraakherkenning werkt goed op
voorwaarde dat je rekening houdt met het systeem van rubrieken
(headers) en namen. De sprekende rekenmachine kan naast de vier
basisbewerkingen ook percenten, machten en vierkantswortels
berekenen en beschikt over een geheugen. De toetsenbordschikking
is echter zeer ongewoon voor een rekenmachine. Verder biedt dit
toestel nog een chronometer en aftelklok.
Het toetsenbord van dit toestel werd als erg chaotisch ervaren:
er zijn te veel toetsen en ze hebben te veel verschillende
functies. Hierdoor is het erg moeilijk om op korte tijd al de
geboden mogelijkheden meester te raken en vraagt het dagelijks
gebruik om de opgedane kennis in de vingers te houden. Een
voorbeeld van deze complexiteit: de toets die je moet gebruiken
voor het schakelen naar ‚‚n welbepaalde toepassing is afhankelijk
van de actieve toepassing, wat we heel onlogisch vinden.
Rekening houdend met de veelheid aan toetscombinaties en de vrij
complexe bediening, hadden we toch ook graag een permanente
hulpfunctie ter beschikking gehad.
De spraakkwaliteit is prima, zowel voor de ingesproken memos als
voor de Engelse (aan een Nederlandse versie wordt gewerkt)
systeemboodschappen. Het geluidsvolume en de spreeksnelheid zijn
wijzigbaar. Het zou echter nog beter zijn als ze beide apart voor
de memos en voor systeemboodschappen regelbaar waren (zoals bij
de Magnum).
Een eigenaardigheidje bij dit toestel is dat je af en toe de
geheugenruimte, waarin gewiste bestanden zitten, opnieuw bruibaar
moet maken (geheugenrecyclage of Memory Recycling). Het nut van
deze actie, waarvoor het toestel netspanning vereist, ontgaat ons
volledig en we zouden liever zien dat dit automatisch en
transparant zou gebeuren. Waarom dit enkel voor het memoblokje en
voor het telefoonboekje moet plaatsvinden en niet voor de andere
functies begrijpen we evenmin.
De batterijen in ons testtoestel waren kennelijk versleten. Dat
is misschien de reden waarom het opvragen van de batterijstatus
(dat nogal omslachtig is) geen betrouwbare informatie opleverde.
De ingebouwde oplaadbare batterijen zijn niet door de gebruiker
vervangbaar. De geheugeninhoud blijft bewaard bij het leeglopen
van de batterij.
4. Conclusie
We kunnen stellen dat ieder toestel zo zijn doelpubliek heeft. De
ICD-70 PC en de Parrot Plus zullen je vooral aanspreken als je
een eenvoudige en intu‹tieve bediening op prijs stelt. De Voice
Diary is een aanrader voor wie zeer veel functionaliteit in een
compact kastje wenst. En de Magnum is er tenslotte voor wie
minder belang hecht aan compactheid, maar een quasi onbeperkte
functionaliteit en opnamecapaciteit als eisen stelt.
De Voice Diary en de Magnum vergen wel enige technische voeling
en heel wat training om al de geboden functies te leren kennen.
Bovendien zal je deze twee toestellen ook bijna dagelijks moeten
gebruiken om een blijvend vlot gebruik te garanderen.
Voor elk wat wils dus. Verlies echter niet uit het oog dat er
alternatieven bestaan. Mocht je aan geen van bovenstaande
profielen beantwoorden, dan kan een dictafoontje of een
notitietoestel overwogen worden.
Verslag infonamiddag: Communicatiehulpmiddelen voor
doofblinden Gerrit Van den Breede
1. Inleiding
Op 16 november 1998 organiseerden de cellen Infovisie en Gehoor
van Vlicht een informatienamiddag over communicatiehulpmiddelen
voor doofblinden. Doofblindheid is een ongenuanceerde term voor
de combinatie van visuele en auditieve beperkingen. Deze
combinatie kan vari‰ren van zeer slechthorend en slechtziend tot
volledig doof en blind. Na overleg met enkele specialisten uit
het veld bleek dat het erg zinvol zou zijn om, naast een
voorstelling van zuiver technische hulpmiddelen, ook aandacht te
besteden aan de meest gebruikte niet technologische
communicatiemethodes voor doofblinden in Vlaanderen. Hiervoor
konden we een beroep doen op de deskundigheid van Paul Bulckaert,
orthopedagoog bij het Koninklijk Instituut Spermalie.
Hulpmiddelenproducent Chris Lagarde uit Nederland presenteerde
twee elektronische communicatietoestellen voor doofblinden. Als
doofblinde gebruiker, toonde Peter Vanhoutte twee technische
communicatiehulpmiddelen die hij regelmatig gebruikt.
2. Communicatietechnieken
2.1. Communicatie met sensorieel gehandicapten
Communicatie tussen een ziende en iemand met een sensori‰le
handicap omvat veel meer dan het strikt doorgeven van
boodschappen. We zetten de belangrijkste andere aspecten op een
rijtje.
*Eerst en vooral dienen beide communicatiepartners te weten
dat er communicatie is; pas dan kan de aandacht gericht
worden naar diegene die iets mee te delen heeft. Door
zienden worden hiervoor het zicht (om lichaamstaal of de
situatie op zich waar te nemen) en het gehoor benut.
Voor een niet-ziende vormt dit een knelpunt. Hij probeert
dit gebrek aan informatie te compenseren door zich te
baseren op geluiden: hij hoort iemand binnenkomen en vraagt
wie het is. Een dove persoon gaat zich logischerwijs
toespitsen op het visuele aspect.
Voor een doofblinde is het probleem nog groter. Hij is
bijvoorbeeld aangewezen op het herkennen van het parfum van
de gesprekspartner.
*Weten wat er gezegd wordt vormt voor visueel gehandicapten
uiteraard geen probleem. Auditief gehandicapten trachten
zoveel mogelijk informatie te halen uit visuele aspecten
van de communicatie. Ze doen dit bijvoorbeeld door te
liplezen of de gebaren van de communicatiepartner te
interpreteren.
Voor blinden die slechthorend zijn vormt het volgen van een
gesprek een zwaar probleem omdat blinden verplicht zijn
zich toe te spitsen op het auditieve.
Volledig doofblinden zijn aangewezen op een tactiele vorm
van communicatie.
*Tijdens een gesprek is er een interactie tussen de
communicatiepartners: De ‚‚n kan de ander onderbreken om
wat meer uitleg te vragen over een bepaald
gespreksonderwerp.
Bij communicatie met een doofblinde verloopt de interactie
veel moeilijker. Ze zal beperkt worden tot het essenti‰le
omdat ze de communicatie aanzienlijk vertraagt.
Bij communicatie met een doofblinde gesprekspartner zal het
gebrek aan visuele en auditieve informatie zo goed mogelijk
moeten opgevangen worden door andere zintuigen.
Communiceren met doofblinden dikwijls een kwestie van
doeltreffend aangesproken te worden, ervoor te zorgen dat de
signalen met voldoende kwaliteit aankomen, deze signalen te
begrijpen en zelfverzekerd te zijn tijdens het gesprek. Geen
enkel communicatiesysteem is perfect voor een doofblinde persoon.
Het communicatietempo zal steeds lager liggen dan bij een gesprek
tussen twee zienden. Het vraagt dan ook een grote inspanning van
beide gesprekspartners om een gesprek tot een goed einde te
brengen.
Bovendien is een gesprek tussen meer dan twee personen meestal
erg moeilijk en is er meer nood is aan mentale aanvulling
(voorspellen wat er gezegd gaat worden, zelf invullen wat
onvoldoende verstaan wordt), wat aanleiding kan geven tot
misverstanden.
2.2. Keuze van een bepaalde communicatietechniek
Communicatietechnieken kunnen enerzijds ingedeeld worden per
zintuig: visueel, auditief of tactiel. Anderzijds kunnen we ze
indelen volgens de gebruikte symbolen: woorden, gebaren of
andere, minder conventionele symbolen (bijvoorbeeld tactiele
pictogrammen). Deze laatste worden slechts door sommige
doofblinden gebruikt.
Bij een aantal doofblinden zijn er functionele gehoorresten. In
functie van spraakperceptie en/of het waarnemen van
omgevingsgeluiden is hoorapparatuur vaak een zeer nuttig
hulpmiddel. Wanneer er enige gehoorrest is, dan is het altijd
nodig de mogelijkheden van hoorapparatuur, eventueel aangevuld
met FM-apparatuur, grondig te onderzoeken en uit te testen. Ook
de restvisus moet optimaal aangesproken worden. Zicht, gehoor en
tactiel functioneren zijn doorslaggevend bij de keuze van de
communicatietechniek. Verder moet rekening gehouden worden met
een aantal andere factoren zoals:
-De te verwachten evolutie van het gehoor en het zicht.
-De leer- en ontwikkelingsmogelijkheden van de persoon op
het gebied van tastzin, taal,...
-De voorgeschiedenis van de persoon: de communicatietechniek
moet aansluiten bij het reeds bestaande taalbezit van de
persoon: begrijpen van de taal, kunnen samenvoegen van
letters tot woorden, capaciteit tot mentale aanvulling,...
-De mogelijkheden van de omgeving: kiezen voor een
communicatietechniek die de omgeving (partner,
begeleider,...) van de doofblinde kan beheersen.
-De mogelijkheden en grenzen van de communicatietechniek.
-Het feit dat ‚‚nzelfde doofblinde meestal verschillende
technieken gebruikt die afhankelijk zijn van de
gesprekssituatie.
Dit zijn acht communicatietechnieken die courant gebruikt worden:
-Liplezen is het afzien van woorden aan de stand van de
lippen. In de praktijk wordt het zuiver visuele liplezen
dikwijls ondersteund door gehoorresten en spreekt men van
spraakafzien. Naast het feit dat er voldoende licht moet
zijn, dient de ziende gesprekspartner duidelijk te
articuleren en te spreken in de richting van de doofblinde.
Liplezen en spraakafzien vergen een grote inspanning van de
doofblinde, die een zeker taalbezit moet hebben, maar is
tegelijk toch een gemakkelijk toepasbare techniek voor
beiden.
-Communicatie in grootschrift bestaat uit het met de hand of
machinaal aanmaken van grote tekst. Hiervoor kan
bijvoorbeeld een computer of gewoon een pen en papier
gebruikt worden. Beide gesprekspartners moeten kunnen lezen
en schrijven en over voldoende gezichtsvermogen beschikken.
Het vereiste hulpmiddel (pen en papier of PC) is niet
overal en in alle situaties bruikbaar. In de praktijk is
het de doofblinde die praat en de andere gesprekspartner
die schrijft.
-Het schrijven van drukletters in de hand (ook wel lopend
schrift genoemd), bestaat erin dat hoofddrukletters gevormd
worden in de handpalm van de doofblinde. De doofblinde moet
beschikken over voldoende tastzin en een zeker
synthesevermogen. Deze techniek verloopt erg traag maar is
tegelijk toch gemakkelijk toepasbaar voor beiden.
-Bij vingerspelling in de lucht of in de hand (ook
handalfabet genoemd), worden de letters in de lucht of in
de handpalm van de doofblinde gevormd. Elke letter komt
overeen met een welbepaalde vinger- en handstand.
Afhankelijk van de methode (lucht of hand) dient de
doofblinde te beschikken over voldoende gezichtsvermogen of
tastzin. Vingerspelling vergt een grote inspanning van de
doofblinde, die een zeker taalbezit moet hebben. Het tempo
ligt laag bij deze techniek maar is vaak bekend bij doof
geboren mensen.
-Het Lorm-schrift bestaat uit het vormen van strepen en
punten (die overeenkomen met letters) in de linker handpalm
van de doofblinde volgens een vastgelegde code. Beide
gesprekspartners dienen te beschikken over een goed
taalbezit. De doofblinde moet over synthesevermogen
beschikken en in staat zijn de boodschappen mentaal aan te
vullen. Het aflezen is erg inspannend voor de doofblinde
maar een hoog gesprekstempo is haalbaar.
-Bij gebarentaal wordt met de handen in de lucht symbolen
gemaakt die overeenstemmen met woorden. Beide
gesprekspartners dienen voldoende symbolen te kennen en de
doofblinde dient over voldoende gezichtsvermogen te
beschikken. Deze techniek is enkel bruikbaar bij vroeg dove
doofblinden en werkt vlot in de omgang met doven.
-Bij de vier handgebaren-techniek legt de doofblinde zijn
handen op die van zijn gesprekspartner met de handpalmen
naar mekaar toe. Vervolgens worden dezelfde symbolen
gebruikt als bij de gebarentaal, maar dan lichtjes
aangepast aan deze specifieke communicatiewijze. Deze
omslachtige techniek is nog volop in ontwikkeling en is
enkel bruikbaar bij personen die snel gebaren aanleren. Het
grote voordeel is dat interactie mogelijk wordt
(gesprekspartners kunnen mekaar gemakkelijker onderbreken)
en dat emoties (woede, vreugde, ongeduld,...) kunnen
doorgegeven worden omdat men permanent in contact is met
elkaar.
-Gebaren op het lichaam zijn vooraf onderling afgesproken
gebaren die op het lichaam van de doofblinde gemaakt
worden. Slechts een beperkt aantal gebaren is mogelijk en
deze techniek is alleen geschikt voor personen die met
elkaar vertrouwd zijn. Het is een handige techniek voor
korte, snelle boodschappen.
3. Communicatiehulpmiddelen
3.1. Tellatouch
De Tellatouch is een toestel dat eruit ziet als een kleine
typemachine met een qwerty-toetsenbord en ‚‚n braillecel. Dit
toestel is reeds vele jaren op de markt als eenvoudig en
draagbaar communicatietoestel. De ziende typt zijn boodschap op
het toetsenbord en de doofblinde leest de tekst af op de
braillecel. De Tellatouch is bruikbaar door doofblinden die
braille kennen en kunnen praten. Het toestel is leverbaar door
Howe Press (Verenigde Staten) en kost ongeveer 25.000 BEF/1.345
NLG/620 euro (zonder verzending, invoerbelasting en BTW).
3.2. Screen Braille Communicator
Dit toestel kunnen we beschouwen als een elektronische versie van
de Tellatouch. Er is een Screen Braille Communicator met ‚‚n
braillecel en een uitvoering met acht cellen. Het toestel
beschikt over een qwerty- of azerty-toetsenbord, een
brailletoetsenbord en een LCD-schermpje. Wanneer de doofblinde
tekst intikt op het brailletoetsenbord kan de ziende deze tekst
lezen op het LCD-scherm. Als de ziende tekst intikt op het
toetsenbord kan de doofblinde deze tekst lezen op zijn
braillecel(len). Een uitvoerige beschrijving is terug te vinden
in een technische fiche in Infovisie Magazine van september 1998.
De producent en leverancier is Chris Lagarde en de prijs voor de
uitvoering met acht braillecellen bedraagt
69.800 BEF/3.675 NLG/1.696 euro (inclusief BTW). Dit hulpmiddel
is in Nederland ook verkrijgbaar bij Worldwide Vision.
3.3. Block Letter Communicator
Dit toestel is van dezelfde producent en leverancier als de
Screen Braille Communicator maar heeft geen brailletoetsenbord en
in plaats van ‚‚n of meerdere braillecellen is een tactiel veld
van 4 bij 4 pennetjes aanwezig. Op dit tactiel veld wordt de vorm
van de letter of het cijfer nagebootst. De ziende tikt zijn
boodschap op het toetsenbord tot het LCD-schermpje gevuld is.
Ondertussen kan de doofblinde op eigen tempo de letters ‚‚n voor
‚‚n (hij beschikt daarvoor over een toets die het volgende teken
oproept) voelen op het tactiel veld. De Block Letter Communicator
is voor doofblinden die geen braille kennen en kunnen praten. Het
toestel kost 54.000 BEF/2.850 NLG/1.314 euro (inclusief BTW). Dit
hulpmiddel is in Nederland ook verkrijgbaar bij Worldwide Vision.
3.4. Aangepaste draagbare PC
Een draagbare computer wordt uitgerust met een 40-cellige
brailleleesregel die onder het toestel bevestigd wordt.
Tegenwoordig worden alle computers standaard aangeboden met
Windows 95 of 98 maar als communicatiehulpmiddel volstaat het
ruimschoots om onder DOS te werken. Zodra bijvoorbeeld de
tekstverwerker WordPerfect onder DOS opgestart is, kan de
draagbare PC als communicatietoestel functioneren. De ziende tikt
zijn boodschap op het toetsenbord en de doofblinde kan die op de
brailleleesregel aflezen. Een bijkomend voordeel is dat de
boodschappen kunnen bewaard worden op diskette of harde schijf.
Dit hulpmiddel is bruikbaar door doofblinden die braille kennen
en kunnen praten. Dergelijke configuratie (draagbare computer met
40-cellige brailleleesregel) kost ten minste
300.000 BEF/16.130 NLG/7.500 euro. Het is uiteraard niet te
verantwoorden om dit soort apparatuur enkel aan te schaffen als
communicatiehulpmiddel. Het eerste doel van dergelijke aankoop is
te beschikken over mobiele tekstverwerkingsmogelijkheden,
notitiefaciliteiten en gegevensbeheer (adressen, afspraken,...).
Verslag: Ziezo 1999
Ruth de Vijlder
Ziezo 1999, de Nationale beurs voor aangepast zien, werd gehouden
van 14 tot 16 januari in het vergadercentrum de Blokhoeve in
Nieuwegein. Op deze beurs presenteerden Nederlandse leveranciers
van hulpmiddelen en dienstverleners hun producten.
Tevens werden er op donderdag en zaterdag in een aparte ruimte
presentaties gehouden door medewerkers van Zorgverzekeraars
Nederland en GAK Nederland.
Op de beurs kwamen we een aantal nieuwe producten tegen:
Vergrotingsprogrammas met spraak
Is het monopolie van ZoomText Xtra Level 2 ten einde ? Tijdens de
beurs werden alvast twee concurrenten gepresenteerd: Supernova en
LP-Winspeech.
Supernova, de combinatie van het vergrotingsprogramma Lunar en
het GUI-toegangsprogramma Hal, wordt door diverse leveranciers
(binnenkort in het Nederlands) geleverd en gepresenteerd als een
veelbelovend product. In overleg met Dolphin Computer Access
bouwt Tieman dit product uit met het oog op betere ondersteuning
voor de Combibraille leesregels.
Naast Supernova brengt LVBC ook LP-Winspeech op de markt. Hoewel
het een tijdje stil was rond dit product, is er nu een nieuwe
versie voor Windows 95 en 98, die met het spraaksyntheseprogramma
Flextalk wordt geleverd. Wat de prijs betreft is het in ieder
geval een interessant product. Over de mogelijkheden en kenmerken
van het product wordt u in ons volgende nummer ge‹nformeerd.
Hulpmiddelen voor Windows NT
Opvallend was het aantal beta-versies voor Windows NT producten.
De nieuwe versies van Jaws NT en Supernova NT zijn in aantocht.
Van ZoomText Xtra wordt voor de zomer een NT-versie verwacht.
Over Supernova en ZoomText kan u elders in dit nummer meer
inhoudelijke informatie vinden.
Educatieve programmas
Bij de firma Spin was het leesprogramma de Uil (Uitgesproken
Lezen) te zien en te horen. De Uil is ontworpen voor wie niet op
de gebruikelijke manier kan lezen: mensen met afasie of dyslexie.
Dit programma kan binnen Word informatie op het scherm voorlezen
met behulp van het (Nederlandse) spraaksyntheseprogramma Fluently
Speech Technology (bekend van onder andere het van Dale
woordenboek). Het pakket kan voor een groot deel met
functietoetsen worden bediend. De nadruk ligt echter op de
mogelijkheden van lezen en is wellicht beperkt toepasbaar voor
blinde en slechtziende mensen.
Bij Tieman was de Edurom (zie Update-Info in het vorige nummer)
te bewonderen. Naast de tafeltrainer demonstreerde Tieman hoe ze
met behulp van macros binnen Window Bridge nog andere Bruna CDs
benaderbaar maakten.
TV-loepen
Bij Tieman was, naast de TV-loepen TVi en Liberty, een nieuw
mobiel tekstvergrotingssysteem te zien, namelijk de OPTi. Dit
toestel maakt gebruik van een handcamera, een PCMCIA-
uitbreidingskaart en bijbehorende software. Instelbaar zijn onder
andere de tekst- en achtergrondkleuren, de vergrotingsfactor en
de grootte van de vergrotingsvensters. De OPTi wordt via de
computer gevoed. Jammer is dat de OPTi niet te gebruiken is in
combinatie met een vergrotingsprogramma: het venster wordt wel
vergroot, maar de inhoud niet !
Bij LVBC was de Magnilink Colibri te zien. Deze TV-loep is
relatief eenvoudig in gebruik. Het computerbeeld en het
camerabeeld worden via de monitor weergegeven. Weergave van twee
deelbeelden is niet mogelijk. Dit product biedt een goede
beeldweergave voor een redelijke prijs en kan wellicht een
alternatief vormen voor de andere TV-loepen die meestal
geavanceerder en duurder zijn.
Reinecker presenteerde haar nieuwe Videomatic Semi S1 Color PC,
een kleuren TV-loep, die uitgerust is met een afstandscamera en
aan een PC kan gekoppeld worden.
Spraaksyntheseprogrammas
De spraaksynthesesoftware, die intussen al een tijdje in het
Nederlands leverbaar is, neemt een steeds grotere plaats in op de
hulpmiddelenmarkt. Verheugend is te zien dat de meeste
spraaksyntheseprogrammas behoorlijk in prijs zijn gezakt. Zo
betaal je voor de Infovox op dit moment ongeveer 1.400
NLG/63 euro. Orpheus kost (in combinatie met Supernova) ongeveer
200 NLG/90 euro en Flextalk wordt gratis meegeleverd met LP-
Winspeech. Een serieuze concurrent dus voor de hardwarematige
spraaksynthesizers. Let er echter wel op dat niet ieder
spraaksyntheseprogramma met om het even welk schermuitleespro-
gramma gecombineerd kan worden.
Tekstherkenningssystemen
Een primeur op de beurs was de Nederlandstalige Lese-As. Deze
autonome leesmachine heeft naast de aan/uit schakelaar 4 knoppen
en is dus eenvoudig te bedienen. De zwartdruktekst die op de
scanner wordt gelegd, wordt met ‚‚n druk op de knop gescand,
herkend en voorgelezen. De Nederlandstalige stem is duidelijk en
desgewenst kan het document nog een keer worden herlezen. Hoewel
het apparaat duur is, lijkt het een welgekomen oplossing voor
mensen die het gebruik van een computer te complex vinden.
Brailleleesregels
LVBC presenteerde trots de nieuwe brailleleesregel
Braillex 1D Screen. Opvallend is het ontbreken van duimtoetsen.
In plaats hiervan zien we aan de voorzijde van de leesregel ‚‚n
brede toets die in vier richtingen kan worden bewogen. De
brailleleesregel is te gebruiken in combinatie met de
schermuitleesprogrammas DosDots en WinDots.
Bespreking website: SZB
Toegankelijkheid
-Adres: http://www.szb.ch
-Opmaak: voornamelijk tekst, weinig grafische informatie,
tekstuele hyperlinks
-Keuze tussen tekst- en grafische versie: nee (niet
noodzakelijk)
-Hyperlinks naar andere sites
Inhoud
Deze website van de Zwitserse vereniging van en voor de blinden
is beschikbaar in het Engels, Duits, Frans en Italiaans. De
Duitse versie is echter het volledigst en biedt:
-Alle informatie over de activiteiten van de SZB.
-Een landkaart van Zwitserland waarop de SZB-vestigingen
zijn aangegeven. Een tekstuele beschrijving van deze
afbeelding is beschikbaar.
-Duitstalige catalogi van boeken, hulpmiddelen en cursussen.
De pagina-opmaak is erg sober en rechttoe rechtaan. De
achtergrond is zachtgeel en de zwarte letters en cijfers zijn
groter dan gebruikelijk.
Bespreking website: The On-Line Routing Homepage 4 the Blind and
Disabled PC-Operator
Toegankelijkheid
-Adressen: http://www.audiobraille.org
http://come.to/olr
-Opmaak: voornamelijk tekst, weinig grafische informatie,
tekstuele hyperlinks
-Keuze tussen tekst- en grafische versie: nee (niet
noodzakelijk)
-Hyperlinks naar andere sites
-Ophaalmogelijkheid
Inhoud
Deze tweetalige website (Nederlands of Engels) van de vzw
Audio/Braille, een vereniging die zich hoofdzakelijk bezighoudt
met elektronische muziek, biedt:
-Allerlei nuttige informatie voor personen met een
leeshandicap.
-Een gratis DOS-programmaatje voor het omzetten van en naar
Euros.
-Alle links die in PC-Operator, het elektronische
tijdschrift van Audio/Braille, voorkomen.
Buiten een grappig animatiefilmpje op de welkom-pagina zijn er
geen grafische elementen die storend zijn voor de
toegankelijkheid. Alle schermen hebben een zwarte achtergrond met
standaard grote tekst in het wit. De hyperlinks zijn geel of
groen.
Technische fiche
Memorecorders
ICD-70 PC
ISO 9999 21.30.09
Basiskenmerken:
Gegevensdrager: niet vluchtig RAM-geheugen
Opnamecapaciteit: 24 minuten
Speciale kenmerken: LCD-scherm, PC-aansluiting
Memoblokje
Uurwerk
Agenda
Aanvullende informatie:
*De bediening gebeurt via druktoetsen en een jog-knop, die
toegang geeft tot diverse functies: door de boodschappen
bladeren, ‚‚n of meer boodschappen weergeven, de weergave
pauzeren en hervatten, verder- of terugspoelen tijdens de
weergave, ‚‚n boodschap voortdurend herhalen of het begin
van iedere boodschap beluisteren.
*De SP-modus (Standard Play) levert 16 minuten
opnamecapaciteit. De LP-modus (Long Play) biedt 24 minuten
opnamecapaciteit bij een iets mindere weergavekwaliteit.
*Er zijn 5 mappen (Action, Schedule, Memo-1, Memo-2 en
Secret) met elk een welbepaalde functie, waarin telkens 99
boodschappen kunnen worden ingesproken.
*Het toestel biedt heel wat functies om boodschappen op te
zoeken en te editeren.
*De stemgestuurde opnamefunctie zorgt ervoor dat de opname
van een boodschap onderbroken wordt zodra er een stilte
valt en hervat als je weer begint te praten.
*Aan elke boodschap kan desgewenst een alarm gekoppeld
worden.
*De meeste functies worden vergezeld door een
geluidssignaal, waardoor een niet-ziende gebruiker steeds
op de hoogte is van de functie waar het toestel mee bezig
is.
*Er zijn wisfuncties voor het wissen van ‚‚n boodschap en
voor het wissen van alle boodschappen. De te wissen
boodschap wordt steeds ter controle weergegeven.
*Met een draaiknopje aan de bovenkant kan het geluidsvolume
bijgeregeld worden.
*Bij het vervangen van de batterijen gaat de geheugeninhoud
niet verloren.
*Standaard meegeleverd: Nederlandse zwartschrifthandleiding,
batterijen, polsriempje, PC-Link-kabel en -programmatuur.
*Aansluiting: oortelefoontje, microfoon, seri‰le
PC-aansluiting.
*Voeding: batterijen (autonomie: + 1,5 maanden).
*Afmetingen: 57 x 85 x 23 mm; gewicht: 50 gr (zonder
batterijen).
Producent:
SONY BELGIUM
Sint-Stevens-Woluwestraat 55
1130 Brussel
Belgi‰
Telefoon: +32 (0)2 724 17 11
Fax: +32 (0)2 726 60 43
Website: http://www.sony.nl/contact/pers_icd-70.html
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Hifinesse: 12.000 BEF/300 euro (augustus 98, incl.
BTW)
*Nederland: Sony leveranciers: 699 NLG/320 euro (januari 99,
incl. BTW)
Technische fiche
Memorecorders
Magnum
ISO 9999 21.30.09
Basiskenmerken:
Gegevensdrager: diskette
Opnamecapaciteit: 45 minuten per diskette
Speciale kenmerken: PC-aansluiting
Memoblokje
Uurwerk
Telefoonboekje
Agenda
Rekenmachine
Aanvullende informatie:
*De Magnum is een vrij grote, speciaal voor visueel
gehandicapten ontwikkelde memorecorder, die gesproken
boodschappen kan registreren, bewaren op diskette en ze
nadien weergeven via een ingebouwde luidspreker. De
gebruikte gegevensdrager, een HD diskette die 45 minuten
spraak kan bevatten, maakt van de Magnum een buitenbeentje
onder de memorecorders.
*Zes cassetterecorder-achtige toetsen staan voornamelijk in
voor de opname- en weergavefuncties. Een
telefoontoetsenbordje dient voor het schakelen tussen de
basisfuncties (notitieboekje, agenda, adressenboek) en voor
de geavanceerde functies.
*Het notitieboekje cre‰ert een inhoudstafel die het zoeken
naar een bepaalde boodschap vergemakkelijkt. Bovendien kan
je passages uit een notitie van indexen voorzien.
*In de agenda kan iedere afspraak aan een alarmsignaal
gekoppeld worden.
*In het adressenboek is plaats voor namen, adressen,
telefoonnummers en notities.
*De sprekende rekenmachine biedt enkel de vier
basisbewerkingen.
*Het volume en de spreeksnelheid van de systeemboodschappen
(Nederlandse, Franse of Engelse versie verkrijgbaar) en van
de eigen memos zijn apart instelbaar.
*Er zijn drie hulpfuncties beschikbaar: een
contextafhankelijke hulpfunctie, een waar-ben-ik?-functie
en een functie die de laatst uitgesproken boodschap
herhaalt.
*Standaard meegeleverd: zwartschrifthandleiding,
aanleerdiskettes en -cassettes, netadapter, draagtas,
oortelefoon met microfoon, referentiekaart (grootschrift en
braille).
*Opties: Connect software om Magnum diskettes te lezen op de
PC.
*Aansluitingen: netadapter, oortelefoon, extra luidspreker,
seri‰le poort, geluidsingang.
*Voeding: herlaadbare batterijen, lichtnet.
*Afmetingen: 20 x 12 x 5 cm; gewicht: 990 gr.
Producent:
VISUAIDE
841 boulevard Jean-Paul Vincent
Longueuil, Qu‚bec J4G 1R3
Canada
Telefoon: +1 (0)514 463 1717
Fax: +1 (0)514 463 0120
Email: visuinfo@visuaide.qc.ca
Website: http://www.visuaide.com/magnum.en.html
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: LVI Belgium: 41.870 BEF/1.047 euro (augustus 98,
incl. BTW)
*Nederland: LVBC: 1.995 NLG/905 euro (januari 99, excl. BTW)
Technische fiche
Memorecorders
Parrot Plus
ISO 9999 21.30.09
Basiskenmerken:
Gegevensdrager: niet-vluchtig RAM-geheugen
Opnamecapaciteit: 13 minuten
Speciale kenmerken: spraakherkenning, kiesfunctie (dial),
LCD-scherm, PC-aansluiting
Memoblokje
Uurwerk
Telefoonboekje
Agenda
Rekenmachine
Aanvullende informatie:
*De Parrot Plus is een compact memorecordertje, dat via een
ingebouwde microfoon gesproken boodschappen kan
registreren, bewaren in een elektronisch geheugen en ze
nadien weergeven via een ingebouwd luidsprekertje. Bij de
ontwikkeling werd ook aandacht aan de noden van visueel
gehandicapten besteed.
*Voor het vastleggen van gesproken boodschappen biedt de
Parrot Plus 13 minuten opnametijd in standaard kwaliteit en
6 minuten en 25 seconden in hoge kwaliteit.
*In het telefoonboekje kan je de naam en het adres van een
persoon inspreken en daarbij maximaal 6 telefoonnummers
intypen. Dankzij spraakherkenning kan je een telefoonnummer
opzoeken door de naam van de betrokken persoon in te
spreken, waarna dit nummer kan uitgesproken worden of
automatisch gevormd door de geproduceerde geluidstonen aan
de telefoonhoorn te voeden. Er is een functie voorzien
waarmee de telefoonnummers in binnen- en buitenland
automatisch van het juiste voorvoegsel voorzien worden.
*In de agenda kan iedere afspraak aan een alarmsignaal
gekoppeld worden.
*De sprekende rekenmachine biedt de vier basisbewerkingen en
procentberekening.
*De wekfunctie wekt je met een elektronisch muziekje dat 3
keer herhaald wordt.
*Een speciale gebruikersmodus voor visueel gehandicapten
zorgt ervoor dat alle systeemboodschappen die op het
LCD-scherm verschijnen ook kunnen worden uitgesproken; voor
deze boodschappen kan je kiezen uit Engels, Frans,...
*Opties: Engels- of Franstalige handleiding in aangepaste
drukvormen, PC-linkpakket.
*Aansluiting: interface voor gegevensuitwisseling met een PC
of tweede Parrot.
*Voeding: batterijen (autonomie: + 3 maanden).
*Afmetingen: 136 x 68 x 16 mm; gewicht: 150 gr.
Producent:
PARROT
28, rue Meslay
75003 Paris
Frankrijk
Telefoon: +33 (0)1 44 78 81 10
Fax: +33 (0)1 48 87 87 34
Email: parrot@parrot.fr
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Erocos: 9.700 BEF/240 euro (september 98, incl.
BTW)
*Nederland: N. Jonker: 550 NLG/250 euro (januari 99, incl.
BTW)
Technische fiche
Memorecorders
Voice Diary
ISO 9999 21.30.09
Basiskenmerken:
Gegevensdrager: niet-vluchtig RAM-geheugen
Opnamecapaciteit: 25 min
Speciale kenmerken: spraakherkenning, kiesfunctie (dial),
PC-aansluiting
Memoblokje
Uurwerk
Telefoonboekje
Agenda
Rekenmachine
Aanvullende informatie:
*De Voice Diary is een voor visueel gehandicapten ontwikkeld
compact toestel, dat via een ingebouwde microfoon gesproken
boodschappen kan registreren, bewaren in een elektronisch
geheugen en ze nadien weergeven via een ingebouwd
luidsprekertje.
*De memofunctie biedt de mogelijkheid om gesproken
boodschappen op te slaan.
*In het telefoonboekje kan je maximaal 97 namen en adressen
inspreken en er de corresponderende telefoonnummers bij
intypen. Je kan een telefoonnummer opzoeken door de naam
van de betrokken persoon in te spreken, waarna dit nummer
kan uitgesproken worden of automatisch gevormd door de
geproduceerde geluidstonen aan de telefoonhoorn te voeden.
Er is een functie waarmee telefoonnummers in binnen- en
buitenland automatisch van het juiste voorvoegsel voorzien
worden.
*In de agenda kan iedere afspraak aan een alarmsignaal
gekoppeld worden.
*De rekenmachine spreekt zowel de ingetypte getallen als het
resultaat volledig uit.
*Al de systeemboodschappen zijn in het Engels. Een
Nederlandse versie is in de maak. Het volume en de snelheid
van de spraakweergave zijn instelbaar.
*Via de optioneel verkrijgbare PC-communicatiekit kan de
Voice Diary voorzien worden van de recentste versies van de
toepassingen (die op internet beschikbaar zijn).
*Standaard meegeleverd: Zwartschrifthandleiding in het
Engels, netadapter, cassette met Engelstalige instructies,
etui.
*Opties: PC-communicatiekit bestaande uit een kabel en
Windows-software.
*Aansluitingen: seri‰le PC-interface, netadapter en
oortelefoon.
*Voeding: herlaadbare batterij, lichtnet.
*Afmetingen: 15 x 6 x 2 cm; gewicht: 175 gr.
Producent:
VOICE DIARY
Technology Center
D.N. Misgav 20179
Isra‰l
Telefoon: +972 (0)4 990 60 34
Fax: +972 (0)4 990 63 55
Email: info@voicediary.com
Website: http://www.voicediary.com
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Erocos: 15.700 BEF/390 euro (september 98, incl.
BTW)
Integra: 16.854 BEF/420 euro (september 98, incl. BTW)
*Nederland: World Wide Vision: 949 NLG/430 euro (januari 99,
incl. BTW)
Technische fiche
TV-loepen
Liberty
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: handcamera en LCD-scherm
Weergave: monochroom
Beeldschermdiagonaal: 15 cm
Vergrotingsbereik: 4,5 tot 9 maal
Keuze tekst- en achtergrondkleur
Aanvullende informatie:
*De Liberty is een compacte, draagbare TV-loep bestaande uit
een handcamera en een draagbaar TFT-scherm.
*Op het beeldscherm zien we een aan/uit-schakelaar, een
draaiknop voor het instellen van de weergavemodus
(zwart/wit, wit/zwart of fotostand met grijswaarden) en een
draaiknop voor het kiezen uit 10 combinaties van tekst- en
achtergrondkleur.
*Het beeldscherm heeft een handvat dat ook bruikbaar is als
schermstandaard en voor het instellen van de kijkhoek.
*De monochrome handcamera heeft een schuifknopje waarmee de
vergrotingsfactor ingesteld wordt.
*Met een drukknop op de camera kan het diagfragma (in 3
stappen) bijgeregeld worden, wat de leesbaarheid van
sommige documenten kan vergroten.
*Twee ingebouwde wieltjes aan de onderzijde zorgen ervoor
dat de camera vlot over de te lezen tekst kan worden
bewogen.
*Om het te lezen document te verlichten zit er een lampje in
de camera ingebouwd.
*Het TFT-scherm heeft een resolutie van 719 bij 234
driehoekvormige (voor een betere beeldkwaliteit)
beeldpunten.
*Dankzij de interne Lithium-Ion batterij kan het toestel
onderweg gebruikt worden. Een lampje boven het TFT-scherm
waarschuwt als de batterij leeg raakt.
*Standaard meegeleverd: draagtas, oplaadbare batterij,
netadapter/batterijlader, kabels.
*Aansluitingen: handcamera, netadapter.
*Voeding: herlaadbare batterij (autonomie: 3 uur), lichtnet.
*Afmetingen: beeldscherm: 25 x 23 x 8 cm; handcamera: 11 x 5
x 5,6 cm.
*Gewicht: beeldscherm: 2,6 kg; handcamera: 85 gr.
Producent:
ASH TECHNOLOGIES
Unit 31 IDA Business Park
Whitestown, Dublin 24
Ierland
Telefoon: +353 (0)1 452 6380
Fax: +353 (0)1 452 6385
Email: ashtech@iol.ie
Website: http://www.ashtech.ie/prodliby.htm
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Sensotec: 107.547 BEF/2.660 euro (februari 99,
excl. BTW)
*Nederland: Tieman: 5.895 NLG/2.675 euro (januari 99, excl.
BTW)
Technische fiche
TV-loepen
Magnilink Albatross
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: bureaumodel
Weergave: kleur
Beeldschermdiagonaal: 36 of 43 cm
Vergrotingsbereik: 4 tot 21 of 5 tot 36 maal
Elektronische leeslijnen
Keuze tekst- en achtergrondkleur
Aanvullende informatie:
*De Albatross is een kleuren TV-loep met een klassieke
opstelling: onderaan bevindt zich het leesplateau en
daarboven vinden we de camera-eenheid met daarop een losse
monitor (verkrijgbaar met een schermdiagonaal van 36 of 43
cm).
*Op de camera-eenheid zit een schuifknop voor het instellen
van de vergroting en twee draaiknoppen voor de
scherpstelling. De monitor biedt draaiknoppen voor het
instellen van de helderheid, het positioneren van een
elektronische leeslijn en het kiezen van de tekst- en
achtergrondkleur. Met deze laatste knop kan je ook
schakelen tussen weergave in re‰le of artifici‰le kleuren.
*Door het geringe aantal bedieningsknoppen is de Albatross
vrij eenvoudig bruikbaar.
*De CCD-camera zit vrij ver vooraan ingebouwd zodat men bij
schrijf- en knutselwerk over een betere oog/hand
-co”rdinatie beschikt.
*De afstand tussen camera en leesplateau (13 cm) volstaat
ruimschoots voor schrijfwerk.
*De twee verkrijgbare monitoren bieden een
verversingsfrequentie van 60 Hz.
*Het leesplateau wordt verlicht door een 12 volt
halogeenlampje.
*Het leesplateau meet 30 bij 30 cm. Het kan in beide
richtingen geblokkeerd worden en de stroefheid van bewegen
is instelbaar. De mogelijkheid om de kantlijnen in te
stellen wordt niet geboden.
*Voeding: lichtnet.
*Afmetingen: Albatross 14: 36 x 45 x 63 cm;
Albatross 17: 54 x 52,5 x 55,5 cm.
*Gewicht: Albatross 14: 22 kg; Albatross 17: 28 kg.
Producent:
LOW VISION INTERNATIONAL
Verkstadsgatan 5
352 46 V„xj”
Zweden
Tel.: +46 (0)470 72 77 00
Fax: +46 (0)470 72 77 25
Email: yvonne.gustafsson@lvi.se
Website: http://www.lvi.se/engelska/mlaen.html
Leverancier en prijs:
*Belgi‰: LVI Belgium:
met 36 cm monitor: 115.000 BEF/2.875 euro
met 43 cm monitor: 125.000 BEF/3.125 euro
(januari 99, excl. BTW)
Technische fiche
TV-loepen
Videomatic Piccolo-b
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: bureaumodel
Weergave: monochroom
Beeldschermdiagonaal: 36 cm
Vergrotingsbereik: 5 tot 30 maal
Aanvullende informatie:
*De Piccolo-b is een vrij compacte TV-loep, die gebouwd is
volgens het klassieke concept met alles in ‚‚n behuizing:
onderaan bevindt zich het leesplateau en daarboven vinden
we de camera-eenheid en een monochrome monitor met de
bedieningsknoppen.
*Aan de voorzijde zitten een aan/uit-schakelaar en
draaiknoppen voor het instellen van de vergroting, de
scherpstelling, de lichtsterkte en het contrast. Deze
laatste knop doet ook dienst om te schakelen tussen
zwart/wit of wit/zwart beeld.
*De installatie is zeer eenvoudig en beperkt zich tot
aansluiting op een stopcontact. Door de aanwezigheid van
slechts weinig knoppen is ook het gebruik zeer eenvoudig.
*De vrije ruimte tussen camera en leesplateau is ruimschoots
voldoende voor schrijf- en knutselwerk.
*Indien gewenst kan je het leesplateau verticaal of in beide
richtingen blokkeren. De mogelijkheid om de kantlijnen in
te stellen wordt niet geboden.
*Het leesplateau wordt verlicht door twee 7 Volt
halogeenlampjes.
*Het leesplateau meet 42 bij 30 cm en heeft twee tactiele
merktekens waarnaar de gebruiker zich kan ori‰nteren bij
het positioneren van een document.
*De monitor heeft een verversingsfrequentie van 60 Hz.
*Het beeldscherm beschikt over een anti-reflex en
anti-statische laag en voldoet aan de MPR II stralingsnorm.
*Opties: lichtafschermplaatje, in hoogte verstelbare
werktafel.
*Voeding: lichtnet.
*Afmetingen: 42 x 53 x 60 cm; gewicht: 24 kg.
Producent:
REINECKER REHA-TECHNIK
Sandwiesenstraáe 19
64665 Alsbach-H„hnlein
Duitsland
Tel.: +49 (0)62 57 48 97
Fax: +49 (0)62 57 25 61
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Van Hopplynus: 123.615 BEF/3.065 euro
Erocos: 105.706 BEF/2.620 euro (februari 99, incl. BTW)
*Nederland: Reinecker Nederland: 4.250 NLG/1.930 euro
(februari 99, excl. BTW)
Technische fiche
TV-loepen
Portavision
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: handcamera en LCD-scherm
Weergave: monochroom
Beeldschermdiagonaal: 15 cm
Vergrotingsbereik: 5 tot 10 maal
Elektronische leeslijnen
Elektronische beeldafdekking
Keuze tekst- en achtergrondkleur
Aanvullende informatie:
*De Portavision is een draagbare TV-loep bestaande uit een
handcamera en een draagbaar LCD-scherm.
*Op het beeldscherm vinden we zes toetsen waarmee je het
contrast kan instellen, de kleur van de tekst en de
achtergrond kiezen, schakelen tussen weergave in
grijswaarden (fotomodus) of weergave in artifici‰le kleuren
en de elektronische beeldafdekking en leeslijnen instellen.
*De bedieningstoetsen zijn geel van kleur en contrasteren
zeer goed met de behuizing van het LCD-scherm.
*De monochrome handcamera heeft een wat aparte vorm: hij
wordt vastgehouden zoals een joystick. Deze camera heeft
een schuifknopje waarmee zowel de vergrotingsfactor als de
scherpstelling geregeld worden.
*Twee ingebouwde wieltjes aan de onderzijde zorgen ervoor
dat de camera vlot over de te lezen tekst kan worden
bewogen.
*Om het te lezen document te verlichten is er een lampje in
de camera ingebouwd.
*De camera heeft een beeldfrequentie van 60 Hz.
*Dankzij de interne batterij kan het toestel onderweg
gebruikt worden.
*Binnenshuis kan een TV-toestel als monitor gebruikt worden,
waardoor een grotere vergrotingsfactor mogelijk wordt.
*Standaard meegeleverd: draagtas, oplaadbare batterij,
batterijlader/netadapter, Scart-kabel voor aansluiting op
TV-toestel.
*Aansluitingen: handcamera, camcorder, Scart-aansluiting en
batterijlader/netadapter.
*Voeding: herlaadbare batterij (autonomie: 2 tot 3 uur),
lichtnet.
*Gewicht: scherm: 1,6 kg; camera: 200 gr.
Producent:
TECHNIBRAILLE
4, rue L‚on Blum
91120 Palaiseau
Frankrijk
Telefoon: +33 (0)1 69 19 47 57
Fax: +33 (0)1 69 32 11 05
Leverancier en prijs:
*Belgi‰: Editec: 147.900 BEF/3.670 euro (februari 99, excl.
BTW)
Technische fiche
TV-loepen
Tagarno CCD
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: bureaumodel
Weergave: monochroom
Beeldschermdiagonaal: 43 cm
Vergrotingsbereik: 3,5 tot 35 maal
Elektronische leeslijnen
Aanvullende informatie:
*De Tagarno CCD is een TV-loep die gebouwd is volgens het
klassieke concept met alles in ‚‚n behuizing: onderaan
bevindt zich het leesplateau en daarboven vinden we de
camera-eenheid en een monochrome monitor met de
bedieningsknoppen.
*Aan de voorzijde zitten een aan/uit-schakelaar,
draaiknoppen om de vergroting en de scherpstelling bij te
regelen, een contrastregelaar (die ook dienst doet als
schakelaar voor keuze tussen al dan niet ge‹nterlinieerd
beeld) en een draaischakelaar om de weergavemodus te
kiezen. De gebruiker kan kiezen uit volgende weergavemodi:
witte tekst op zwarte achtergrond, zwarte tekst op witte
achtergrond (met of zonder vaste elektronische leeslijn) of
fotomodus (met weergave van grijswaarden).
*Door het geringe aantal bedieningsknoppen is dit toestel
vrij eenvoudig in het gebruik.
*De vrije ruimte tussen camera en leesplateau volstaat
ruimschoots voor schrijfwerk.
*Indien gewenst kan je het leesplateau verticaal of in beide
richtingen blokkeren.
*Het leesplateau wordt verlicht door een 20 watt
halogeenlampje.
*Het leesplateau meet 52 bij 30 cm en heeft twee tactiele
merktekens waarop de gebruiker zich kan ori‰nteren bij het
positioneren van een document.
*De monitor heeft een verversingsfrequentie van 60 Hz.
*Dankzij de bijgeleverde plexiglasplaat ligt elk document
mooi vlak op het leesplateau.
*Voor wie gekleurde letters beter kan lezen zijn er
optioneel kleurenfilters beschikbaar die met klitteband
voor het beeldscherm gekleefd worden.
*Standaard meegeleverd: plexiglasplaat, montagegereedschap.
*Optie: lichtafschermplaatje, kleurenfilters, in hoogte
verstelbare werktafel.
*Voeding: lichtnet.
*Afmetingen: 62 x 52 x 47 cm; gewicht: 26 kg.
Producent:
TAGARNO
Hattingvej 5
8700 Horsens
Denemarken
Telefoon: +45 (0)7625 1111
Fax: +45 (0)7625 1199
Email: tagarno@internet.dk
Website: http://www.tagarno.dk
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Tagarno Belgium: 135.000 BEF/3.346 euro (januari
99, excl. BTW)
*Nederland: Harting-Bank: 5.100 NLG/2.715 euro (januari 99,
excl. BTW)
Technische fiche
TV-loepen
TVi Zoom
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: handcamera en TV-interface
Weergave: monochroom
Beeldschermdiagonaal: afhankelijk van TV
Vergrotingsbereik: afhankelijk van TV
Aanvullende informatie:
*De TVi Zoom is een compacte en dus zeer makkelijk
transporteerbare TV-loep die bestaat uit een handcamera en
een bedieningskastje.
*Het bedieningskastje heeft slechts drie knoppen: een
aan/uit-knop en een knop waarmee je kan schakelen tussen
zwart/wit beeld, wit/zwart beeld of fotomodus (met weergave
van grijswaarden) en een gecombineerde
contrast/helderheidsregelaar. De bediening is dus zeer
eenvoudig.
*De TVi Zoom kan op ieder standaard televisietoestel
aangesloten worden.
*De monochrome handcamera heeft een schuifknopje waarmee de
vergrotingsfactor ingesteld wordt. De vergrotingsfactor is
afhankelijk van de schermdiagonaal van het gebruikte
TV-toestel. Bij een beeldschermdiagonaal van 35 cm is een
vergrotingsfactor van 8 tot 16 maal instelbaar. Bij een
diagonaal van 53 cm is een vergroting van 12 tot 24 maal
mogelijk.
*Twee ingebouwde wieltjes aan de onderzijde zorgen ervoor
dat de camera vlot over de te lezen tekst kan worden
bewogen.
*Om het te lezen document te verlichten zit er een lampje in
de camera ingebouwd.
*Aansluitingen: scart stekkerbus, coaxiale stekkerbus.
*Voeding: netstroom.
*Standaard meegeleverd: nodige kabels
*Afmetingen: bedieningskastje: 18 x 10 x 5 cm; handcamera:
11 x 5 x 5,6 cm.
*Gewicht: bedieningskastje: 850 gr; handcamera: 85 gr.
Producent:
ASH TECHNOLOGIES
Unit 31 IDA Business Park
Whitestown, Dublin 24
Ierland
Telefoon: +353 (0)1 452 6380
Fax: +353 (0)1 452 6385
Email: ashtech@iol.ie
Website: http://www.ashtech.ie/prodzoom.htm
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Sensotec: 26.415 BEF/655 euro (februari 99, excl.
BTW)
*Nederland: Tieman: 1.350 NLG/615 euro (januari 99, excl.
BTW)
Technische fiche
Vergrotingsprogrammas
Supernova
ISO 9999 21.09.27/21.09.12
Basiskenmerken:
Uitvoering: software
Versie: 1.02
Ontworpen voor: Windows 95 of Windows NT
Vergroting: 2 tot 32 maal
Gladde randen (smooth fonts)
Kleuren instelbaar
Beeld inverteerbaar
Hogere resoluties ondersteund
Aanvullende informatie:
*Supernova combineert een vergrotingsprogramma met een
GUI-toegangsprogramma voor spraak, aangevuld met
braille-ondersteuning.
*De instellingen gebeuren in een configuratievenster met 12
tabbladen. De meeste functies van Supernova zijn ook via
sneltoetsen instelbaar.
*De belangrijkste vergrotingsfuncties zijn de mogelijkheid
tot diverse deelvergrotingen (volledig scherm, opgesplitst
scherm, venster, loep en auto-loep), het volgen van diverse
cursors (muisaanwijzer, tekstcursor, focus, geselecteerde
menu-optie,...), de mogelijkheid om schermbewakingsgebieden
te defini‰ren, zeer talrijke kleurinstellingen en een
uitgebreide verzameling meegeleverde muisaanwijzers.
*De uitgebreide spraakfunctie biedt indien gewenst hulp bij
het werken met menus, editeervelden, dialoogvensters en
documenten en bij het navigeren over het scherm. Dankzij de
toetsenbordecho-functie kan iedere toetsaanslag
uitgesproken worden.
*De spreeksnelheid, het geluidsvolume, de toonhoogte, de
intonatie en de taal kan je instellen en er wordt keuze
geboden uit verschillende stemmen.
*Supernova werkt met SSIL- en SAM-compatibele
spraaksynthesizers (Eurovocs, Apollo, Orpheus,...) en met
de brailleleesregels van Alva, Tieman en TeleSensory.
*Dit programma vraagt een Pentium PC met 16 Mb werkgeheugen
(32 Mb aanbevolen), 9 Mb vrije harde schijfruimte en een
videokaart die met een standaard Windows-driver werkt. Tot
slot is ook Windows 3.1, Windows 95 of Windows NT 4.0.
vereist.
Producent:
DOLPHIN COMPUTER ACCESS
PO Box 83
Worcester, WR3 8TU
Groot-Brittanni‰
Telefoon: +44 (0)754 577
Fax: +44 (0)1905 754 559
Email: sales@dolphinuk.co.uk
Website:http://www.dolphinuk.co.uk/prod10.htm
http://www.dolphinuk.co.uk/prod03.htm
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Integra, Data Braille Service
Supernova NT (voor Windows NT 4.0): 35.000 BEF/870 euro
Supernova 95: 35.000 BEF/870 euro (februari 99, excl. BTW)
*Nederland: LVBC, Spin, Tieman, Kompagne:
Supernova NT (voor Windows NT 4.0): 2.595 NLG/1.177 euro
Supernova 95: 1.495 NLG/680 euro (februari 99, excl. BTW)
Technische fiche
Vergrotingssystemen
ZoomText Xtra Level 1
ISO 9999 21.09.27/21.09.12
Basiskenmerken:
Uitvoering: software
Versie: 6.13
Ontworpen voor: Windows 3.1, Windows 95
Vergroting: 1 tot 16 maal
Gladde randen (smooth fonts)
Kleuren instelbaar
Beeld inverteerbaar
Hogere resoluties ondersteund
Aanvullende informatie:
*ZoomText Xtra Level 1 is een programma met zeer uitgebreide
vergrotingsmogelijkheden. Tot het functionele aanbod
behoren diverse deelvergrotingen (volledig scherm,
opgesplitst scherm, venster en loepje), de mogelijkheid om
doelen (targets) te defini‰ren, uitgebreide
kleurinstellingen en de mogelijkheid om de kleur en de vorm
van de muisaanwijzer te wijzigen.
*Dit programma wordt bediend vanuit een dialoogvenster. De
basisfuncties worden bediend door middel van grote knoppen
met duidelijke iconen. De geavanceerde functies zijn via
uitrolmenus te bereiken. De meeste functies zijn ook via
sneltoetsen instelbaar.
*De Document Reader is een apart programmaatje dat vanuit
ZoomText Xtra opgestart kan worden. Het biedt zeer
uitgebreide mogelijkheden om de tekst van een document
automatisch tegen de gewenste leessnelheid te laten
voorbijlopen.
*ZoomText Xtra Level 1 biedt uitgebreide mogelijkheden om
diverse cursors (muisaanwijzer, tekstcursor, focus,
geselecteerde menu-optie,...) in de gaten te houden.
*MSAA wordt ondersteund.
*Bij sommige leveranciers is een Nederlandse versie
verkrijgbaar.
*Er is ook een ZoomText Xtra Level 1 Plus verkrijgbaar die
aan de bovenstaande mogelijkheden nog een vergrotingsmodule
voor DOS toevoegt (+8.000 BEF/450 NLG/200 euro meerprijs).
*Dit programma vereist een 486 PC (Pentium aanbevolen) met 8
Mb werkgeheugen (16 Mb aanbevolen) en Windows 3.1 of 95.
*Standaard meegeleverd: Engels- of Nederlandstalige
handleiding.
Producent:
AI SQUARED
PO Box 669
Manchester Center, VT 05255
Verenigde Staten
Telefoon: +1 (0)802 362 3612
Fax: +1 (0)802 362 1670
Email: zoomtext@aisquared.com
Website: http://www.aisquared.com/products/zx.htm#ZoomText Xtra
Level 1
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Access Systems International, Advanced Technics,
Erocos, Integra, LVI Belgium, Sensotec, Tagarno: 16.000
BEF/400 euro (april 98, excl. BTW)
*Nederland: Tieman, Alva, LVBC, Kompagne: 1.125 NLG/510 euro
(dec. 98, excl. BTW)
Technische fiche
Vergrotingssystemen
ZoomText Xtra Level 2
ISO 9999 21.09.27/21.09.12
Basiskenmerken:
Uitvoering: software
Versie: 6.13
Ontworpen voor: Windows 3.1, Windows 95
Vergroting: 1 tot 16 maal
Gladde randen (smooth fonts)
Kleuren instelbaar
Beeld inverteerbaar
Hogere resoluties ondersteund
Aanvullende informatie:
*ZoomText Xtra Level 2 biedt identiek dezelfde
vergrotingsmogelijkheden en wijze van bediening als de
Level 1-versie, aangevuld met spraakondersteuning.
*Het programma spreekt alle essenti‰le Windows-componenten
(venstertitels, de tekst van de focus, menutitels en
-opties, systeemboodschappen,...) uit. Bovendien wordt ook
de tekst waar je met de tekstcursor doorheen beweegt,
uitgesproken. Dankzij de toetsenbordecho-functie kan iedere
toetsaanslag uitgesproken worden.
*De Document Reader is een apart programmaatje dat vanuit
ZoomText opgestart kan worden. Het biedt zeer uitgebreide
mogelijkheden om de tekst van een document (bijvoorbeeld
een brief die je in de tekstverwerker intypt) te laten
uitspreken.
*De spreeksnelheid, toonhoogte en geluidsvolume kunnen door
de gebruiker ingesteld worden en er wordt keuze geboden uit
verschillende stemmen.
*Het bijgeleverde TrueVoice spraaksyntheseprogramma
genereert ondermeer Engelse spraak via een standaard
geluidskaart. Voor Nederlandse spraak kan ZoomText Xtra
elke SSIL-compatibele spraaksynthesizer (Eurovocs, Apollo,
Juno,...) aansturen.
*Bij sommige leveranciers is een Nederlandse versie
verkrijgbaar.
*Er is ook een ZoomText Xtra Level 2 Plus verkrijgbaar die
aan de bovenstaande mogelijkheden nog een vergrotingsmodule
voor DOS toevoegt (8.000 BEF/450 NLG/200 euro meerprijs).
*Een 486 PC (Pentium aanbevolen) met 8 Mb werkgeheugen (16
Mb aanbevolen), een SSIL-compatibele spraaksynthesizer en
Windows 3.1 of 95 zijn vereist.
*Standaard meegeleverd: Engels- of Nederlandstalige
handleiding.
Producent:
AI SQUARED
PO Box 669
Manchester Center, VT 05255
Verenigde Staten
Telefoon: +1 (0)802 362 3612
Fax: +1 (0)802 362 1670
Email: zoomtext@aisquared.com
Website: http://www.aisquared.com/products/zx.htm#ZoomText Xtra
Level 2
Leveranciers en prijzen:
*Belgi‰: Access Systems International, Advanced Technics,
Erocos, Integra, LVI Belgium, Sensotec, Tagarno: 23.500
BEF/580 euro (december 98, excl. BTW)
*Nederland: Tieman, Alva, LVBC, Kompagne: 1.575 NLG/715 euro
(april 98, excl. BTW)
Adressen leveranciers
ACCESS SYSTEMS INTERNATIONAL
Froissartstraat 45
B-1040 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 230 69 17
Fax: +32 (0)2 230 47 22
Email: 72262.3642@compuserve.com
ADVANCED TECHNICS
Tweehuizenweg 81, bus 9
B-1200 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 763 09 08
Fax: +32 (0)2 763 09 08
Email: 105372.114@compuserve.com
ALVA
Leemansweg 51
NL-6827 BX Arnhem
Telefoon: +31 (0)26 38 41 384
Fax: +31 (0)26 38 41 300
Email: info@alva-bv.nl
ALVA ACCESS GROUP
1400 Shattuck Avenue
Suite 7, Box 9
USA-Berkeley, California 94709
Telefoon: +1 (0)510 883 6280
Fax: +1 (0)510 883 6270
BEAM
Northavon Business Centre
Dean Road
GB-Yate, Bristol BS17 5NH
Telefoon: +44 (0)1454 324 512
Fax: +44 (0)1454 313 172
Email: sales@beam.demon.co.uk
CHRIS LAGARDE
Beeksestraat 42
NL-4841 GC Prinsenbeek
Telefoon: +31 (0)76 542 04 63
Fax: +31 (0)76 542 04 63
Email: lagarde@freemail.nl
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
B-2610 Wilrijk
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
Email: dbs@club.innet.be
EDITEC
5, rue des Berceaux
B-7061 Casteau
Telefoon: +32 65 72 32 45
Fax: +32 65 72 38 16
ERGRA ENGELEN
Kerkstraat 23
B-2845 Niel
Telefoon: +32 (0)3 888 11 40
Fax: +32 (0)3 888 14 36
Email: jos.engelen@ergra-engelen.be
EROCOS INTERNATIONAL
Onze Lieve Vrouwstraat 90
B-3550 Zolder
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
Email: erocos@innet.be
GEHANDICAPTEN EN INFORMATICA
Opaallaan 108
B-1030 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 655 54 88
Fax: +32 (0)2 655 55 23
HARTING-BANK
Sch”nberglaan 12/14
NL-3533 JD Utrecht
Telefoon: +31 (0)302 950 555
Fax: +31 (0)302 948 299
HIFINESSE
Sint-Katelijnevest 58
B-2000 Antwerpen
Telefoon: +32 (0)3 233 77 82
Fax: +32 (0)3 234 39 01
HOWE PRESS
Perkins School for the Blind
Contactpersoon: Sarah Mc Phillips
175 New Beacon Street
USA-Watertown MA 02172
Telefoon +1 (0)617 924 3490
Fax: +1 (0)617 926 2027
INTEGRA
Karekietenlaan 19
B-3010 Kessel-Lo
Telefoon: +32 (0)16 35 31 30
Fax: +32 (0)16 35 53 00
Email: ivo.integra@skynet.be
KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
B-3971 Leopoldsburg
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25
KOMPAGNE
Winthontlaan 200
NL-3526 KV Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 287 05 64
Fax: +31 (0)30 289 85 60
Email: info@kompagne.nl
LVI BELGIUM
Meylstraat 4
B-2540 Hove
Telefoon: +32 (0)3 455 92 64
Fax: +32 (0)3 455 92 88
LVBC
J.F. Kennedylaan 101
Postbus 128
NL-3980 CC Bunnik
Telefoon: +31 (0)30 65 70 088
Fax: +31 (0)30 65 70 677
Email: lvbc@wxs.nl
N. JONKER
Duifhuis 5
NL-3862 JD Nijkerk
Telefoon: +31 (0)33 245 37 05
Fax: +31 (0)33 245 00 04
REINECKER REHA TECHNIK NL
Oudenhof 2D
NL-4191 NW Geldermalsen
Telefoon: +31 (0)345 585 160
Fax: +31 (0)345 585 169
Email: reinecker.nl@worldonline.nl
SENSOTEC
Gistelsteenweg 112
B-8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
Email: info@sensotec.be
SPIN SOFTWARE
Stadhouderslaan 96
NL-2517 JC Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 355 55 87
Fax: +31 (0)70 355 89 78
Email: info@spinsoftware.nl
TAGARNO BELGIE
Langbaanvelden 36
B-2100 Deurne
Telefoon: +32 (0)3 321 75 94
Fax: +32 (0)3 322 83 57
Email: kristoffer.boeckx@skynet.be
TIEMAN
Moolhoek 11
NL-3235 XK Rockanje
Telefoon: +31 (0)181 40 94 44
Fax: +31 (0)181 40 11 90
Email: info@tieman.nl
VAN DEN BOS OPTICAL
LOW VISION
De Moucheronstraat 55
NL-2593 PX Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 383 62 69
Fax: +31 (0)70 381 46 13
VAN HOPPLYNUS VISION CARE
Koningsstraat 101
B-1000 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 214 09 50
Fax: +32 (0)2 214 09 57
VAN LENT SYSTEMS
Lithoyensedijk 25a
NL-5396 NC Lithoyen
Telefoon: +31 (0)412 64 06 90
Fax: +31 (0)412 62 60 25
VERTICAL INFORMATIK
M”nchhausgasse 7
D-74189 Weinsberg
Telefoon: +49 (0)7134 901 021
Fax: +49 (0)7134 66 92
WORLDWIDE VISION
Oude Hondsbergselaan 9
NL-5062 SM Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 528 56 66
Fax: +31 (0)13 528 56 88
Email: info@worldwidevision.nl
Agenda
(*) 16 tot 20 maart 1999
14th Annual International Conference on Technology and Persons
with Disabilities (CSUN)
Jaarlijkse internationale conferentie met ruim beursgedeelte. Het
centrale thema handelt over technologie en gehandicapten. Dit
evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Los Angeles, USA
Info: Center on Disabilities
California State University, Northridge
18111 Nordhoff Street
USA-Northridge, CA 91330-8340
Telefoon: +1 (0)818 677 2578
Fax: +1 (0)818 677 4929
Email: ltm@csun.edu
Website: http://www.csun.edu/cod/
19 maart 1999
Symposium over Cerebrale Visuele Inperkingen (CVI) bij kinderen
Georganiseerd door het Laboratorium voor Neuropsychologie
(K.U.Leuven) in samenwerking met het Centrum voor
Ontwikkelingsstoornissen (K.U.Leuven), het Ganspoel Instituut
(Huldenberg), het Koninklijk Instituut voor Doven en Blinden
(Woluwe) en het Koninklijk Instituut Spermalie (Brugge).
Samen met het symposium wordt een informatiebeurs gehouden waarop
ondermeer producenten, verenigingen en uitgevers verwacht worden.
Gericht naar iedereen die te maken heeft met kinderen die lijden
aan CVI, in het bijzonder hun ouders.
Deelname kost 1.500 BEF en de prijs voor een lunch bedraagt 330
BEF.
Plaats: Auditoria Onderwijs en Navorsing, Campus Gasthuisberg,
Leuven
Info: Mevr. A. De Smet
Momentum
Grensstraat 6
B-3010 Leuven
Telefoon: +32 (0)16 35 33 83
Fax: +32 (0)16 35 33 83
Email: momentum@village.uunet.be
27 maart 1999
Studiedag: Geborgen maar niet verborgen
Georganiseerd door de Vereniging van Blinden en Slechtzienden
Licht en Liefde. Tijdens deze studiedag wordt onderzocht welke
noden er leven en in hoeverre binnen de beleidsopties van het
Vlaams Fonds met de vergrijzing rekening gehouden wordt. Tijdens
de middag kan op een infobeurs kennis gemaakt worden met diensten
die het ouder worden op een zinvolle manier mogelijk maken.
Gericht naar visueel gehandicapten en mensen uit hun directe
omgeving. Deelnemen kost 450 BEF (broodlunch inbegrepen).
Plaats: Faculteit Wijsbegeerte en Letteren, K.U.Leuven
Info: Mevr. Nicole Van den Abeele
Blindenzorg Licht en Liefde
Oudenburgweg 34A
B-8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 38 68 21
(*) 6 tot 8 mei 1999
Reva 99
Beurs waar diensten en producten worden gepresenteerd die nuttig
zijn voor gehandicapten en zorgbehoevende senioren.
Plaats: Flanders Expo, Gent, Belgi‰
Info: Reva
Postbus 38
B-1731 Zellik
Telefoon: +32 (0)2 463 58 33
Fax: +32 (0)2 463 58 34
Email: reva@ping.be
Website: http://www.reva.be
20 tot 22 juli 1999
Sight Village 99
Jaarlijkse beurs waar hoofdzakelijk Engelse producenten en
leveranciers van hulpmiddelen voor visueel gehandicapten een
stand hebben.
De beurs wordt gehouden in een blindenschool en de toegang is
gratis.
Plaats: Queen Alexandra College, Birmingham, Groot-Brittanni‰
Info: Stewart Morehead of Mark Nickless
Queen Alexandra College
49 Court Oak Road
Harborne
GB-Birmingham B17 9TG
Telefoon: +44 (0)121 428 5050
Fax: +44 (0)121 428 5047
12 tot 16 juli 1999
Vision 99
Driejaarlijkse internationale conferentie over slechtziendheid
(low-vision).
Dit evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Waldorf-Astoria Hotel,
New York City, USA
Info: Vision 99
The Lighthouse Inc.
111 East 59th Street
USA-New York, NY 10022-1202
Telefoon: +1 (0)212 821 9482
Fax: +1 (0)212 821 9705
Email: vision99@lighthouse.org
Website: http://www.lighthouse.org
20 tot 25 juli 1999
XII World Conference of Deafblind International
Twaalfde internationale conferentie over doofblindheid. Het
centrale thema is: Ontwikkeling door relaties
Dit evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Estoril, Portugal
Info: Casa Pia de Lisboa
CAACF XII World Deafblind Conference
Av. do Restelo 1
P-1400 Lisboa
Telefoon: +351 (0)1 362 71 35
Fax: +351 (0)1 363 34 48
Email: cpl.educa@mail.telepac.pt
Website: http://www.arrakis.es/ ~apascide/axxiidb1.htm
(*) 1 tot 4 november 1999
AAATE Conference 99
Vijfde Europese conferentie over de vooruitgang van de
technologie voor ouderen en gehandicapten. De conferentie loopt
gedeeltelijk parallel met de tiende internationale
hulpmiddelenbeurs REHA.
Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Dsseldorf, Duitsland
Info: AAATE Conference 99
Forschungsinstitut Technologie-Behindertenhilfe
Grundsch”tteler Strasse 40
D-58300 Wetter (Ruhr)
Telefoon: +49 (0)2335 96 81 11
Fax: +49 (0)2335 96 81 19
Email: aaate99@ftb-volmarstein.de
Website: http://www.fernuni-hagen.de/ftb/aaate99
(*) 3 tot 6 november 1999
REHA 99
Tiende internationale beurs over hulpmiddelen voor gehandicapten,
ouderen en chronisch zieken. Deze beurs loopt gedeeltelijk
parallel met de AAATE conferentie (zie hoger).
Plaats: Dsseldorf, Duitsland
Info: NOWEA
Postfach 10 10 06
D-40001 Dsseldorf
Telefoon: +49 (0)211 45 60 01
Fax: +49 (0)211 45 60 668
Website: http://www.tradefair.de/reha.html
(*) Activiteiten waar Vlicht-Cel Infovisie of Visio aan
deelnemen