INFOVISIE MAGAZINE - DECEMBER 2003 - JAARGANG 17 NR. 4
Inhoud
Massaal Digitaal: Eén
landelijk aanbod van computercursussen in Nederland
MaX 1.0: een toegankelijke tool voor het maken van
toegankelijke websites
Vergroting met spraak: ZoomText Magnifier/ScreenReader,
LunarPlus en Supernova
Mobile accessibility
Computerspelletjes voor visueel gehandicapte personen: de
internationale scène
Verslag RehaCare 2003 in Düsseldorf
Websites: selectie van de
redactie
Technische fiches
Schermuitleesprogramma’s
Supernova
Tekstherkenningssystemen
Reinecker Lese As quattro
Vergrotingsprogramma’s
Lunar Plus
ZoomText Magnifier/ScreenReader
Adressen leveranciers
Agenda
Colofon
Ook dit laatste nummer van de zeventiende jaargang zit weer boordevol info. In opvolging van het artikel over aangepaste PC-opleidingen in Vlaanderen overschouwen we het aanbod in Nederland. Webtoegankelijkheid blijft onze belangstelling wegdragen en daarom evalueren we een hulpprogramma om toegankelijke websitesites te bouwen. Met een vergelijkende test van de meest gebruikte vergrotingsprogramma’s met spraakondersteuning actualiseren we dit segment van het hulpmiddelenaanbod. Over toegankelijke GSM’s is al veel gesproken, maar eindelijk duiken nu meer betaalbare en eenvoudige systemen op, dankzij Zwitserse software en een Spaans bedrijf. Zowel in een artikel als in de Update Info rubriek geven we u de laatste stand van zaken mee. Computerspelletjes voor blinden en slechtzienden op de internationale scene zijn eveneens aan de orde, de boog kan immers niet altijd gespannen staan. Op de RehaCare beurs in Düsseldorf sprokkelden we de markantste nieuwigheden samen en beschrijven ze voor u in een verslag.
Organisatorisch verandert er ook wat in 2004. Het TOVG-Visio en Sonneheerdt stoppen als mede-organisatoren van dit tijdschrift. Beide organisaties hebben zich echter wel geëngageerd om artikels te blijven aanleveren, zodat er in feite voor u als lezer in de volgende jaargang weinig verandert. In de Update Info rubriek kan u er meer over lezen.
De redactie wenst u veel leesplezier en een vreugdevol 2004 !
Rechtzetting.
In het vorige nummer stonden twee foutjes in de technische fiche van de
LeseAs quattro. De gebruikte spraaksynthesizer is die van Real Speak en
de prijzen, BTW inbegrepen zijn als volgt: 4.611 euro bij Reinecker
Nederland en 4.595 euro bij Alecs. Voor alle duidelijkheid hernemen we
de fiche nogmaals in dit nummer. Met onze verontschuldigingen voor deze
onvolkomenheden.
Sonneheerdt stopt per 1 januari 2004 als formele redactiepartner in Infovisie Magazine. Wel blijven zij bereid artikels te schrijven. Het engagement van Sonneheerdt was van bij de aanvang gesteld op 3 jaar. Na deze periode, die eind 2003 afloopt, hebben ze geoordeeld niet meer verder te gaan in het mede-organisatie van het tijdschrift.
Ook Visio stopt per 1 januari 2004 als lid van het organiserend team van Infovisie Magazine. De verantwoordelijkheid voor Infovisie Magazine komt hiermee in 2004 volledig te liggen bij het KOC en de vzw Infovisie in België. Ook de abonnementsregistratie van de Nederlandse lezers zal hiermee verhuizen van Visio naar het KOC. Wel blijft Visio artikelen aanleveren. De structuur en de inhoud van Infovisie Magazine zal dus ongewijzigd blijven. In de loop van 2004 zullen de huidige redactiepartners opnieuw een breder draagvlak voor de uitgave van het tijdschrift opbouwen.
GentleGuide: Een verkenning van
haptische uitvoer voor het leiden van voetgangers.
Op de Technische Universiteit Eindhoven is een experiment uitgevoerd
waarbij haptische aansturing is gebruikt om ziende voetgangers door een
complex gebouw te leiden. (Onder haptische aansturing wordt verstaan het
sturen door middel van fysieke krachtsinwerking.)
Bij de proef werd gebruik gemaakt van zoemers zoals die in een mobile
telefoon. Ingebouwd in een kastje werden ze met klittenband op de polsen
van de proefpersonen bevestigd. De gebruikte signalen waren: 0,7 sec.
links of rechts, ga in de aangegeven richting; 0,7 sec. links en rechts,
stop; 1,5 sec. links en rechts, fout ga terug.
Zestien proefpersonen moesten elk vier verschillende routes lopen. Op
de heenweg werd het trilsignaal gebruikt om ze de juiste route aan te
geven. De terugweg werd aangegeven door middel van borden. Er werd
vooraf 30 sec. geoefend met het trilsignaal. De tijd van heen- en
terugweg werd gemeten.
Alle proefpersonen bereikten in alle gevallen hun eindpunt. De
inmiddels bekende terugweg werd gemiddeld 8% sneller afgelegd.
De reacties waren positief. Het trilsignaal kwam intuitief over. Het
signaal is niet storend, duidelijk, maar kon ook gemakkelijk genegeerd
worden. Een nadeel is dat de gebruikers hun oriëntatie verloren.
Informatie: http://www.idemployee.id.tue.nl/p.markopoulos/downloadablePapers/BossmanEtAl_GentleGuide.pdf
In Velsen (NL) werd een toegankelijke
werkplek in een bibliotheek gerealiseerd. De ingerichte werkplek
is de eerste, voor iedereen toegankelijke internetwerkplek in Nederland.
Het betreft een opstelling in de gemeentebibliotheek waarbij gekeken is
naar alle aspecten van toegankelijkheid, inclusief toegang tot de
bibliotheek en inrichting van de werkomgeving. Het Nederlandse Instituut
voor Revalidatievraagstukken (iRv) mocht een aandeel leveren in de
advisering en de gemeente Velsen zorgde voor het financiële luik.
De computer is uitgerust met een aantal speciale aanpassingen voor het
gebruik. Met de computer krijgt men toegang tot het internet. De
computer staat op het interneteiland in het hart van de bibliotheek in
het leescafé. Het geheel staat op een in de hoogte verstelbare tafel
zodat personen in een rolstoel ook eenvoudig aan de tafel kunnen
plaatsnemen. De PC kan uitgerust worden met speciale muisvervangers. Er
is speciale software geïnstalleerd. Er kan een aanraakscherm, een
trackball, een joystick of een Tash Star (vijf-functieschakelaar)
aangesloten worden. Deze aanpassingen worden vooral gebruikt door mensen
met coördinatiebeperkingen en een visuele handicap. Het toetsenbord kan
vervangen worden door een Cherry mini-toetsenbord met een afdekplaat,
dit om te voorkomen dat men ongewild andere toetsen indrukt. En er is
een Matrix toetsenbord. Dit veelzijdige toetsenbord werkt met losse
sjablonen die in het toetsenbord geschoven kunnen worden. Reactietijd
voor en na de aanslag zijn ingesteld op 5 seconden. Deze aanpassing is
vooral geschikt voor mensen met een verstandelijke handicap, spastici en
mensen met een beperkt gezichtsvermogen.
Men hoopt dat dit een aanzet mag zijn tot een verdere discussie over de
totstandkoming van dergelijke plekken in Nederland en andere landen.
Het Spaanse bedrijf Owasys (spreek uit: oasis) presenteerde onlangs een speciaal voor visueel gehandicapten ontwikkelde GSM, de 22C. De telefoon heeft géén scherm en maakt gebruik van spraakweergave om alles wat normaal op het scherm zou verschijnen, uit te spreken. Alle toetsen zijn voorzien van een geluid en de 22c spreekt ook de naam of het nummer uit van degene die belt. Producent Owasys -opgericht door ex-werknemers van Ericsson- legde tijdens de ontwikkeling zijn oor te luisteren bij verschillende blinden en slechtzienden. De vermoedelijke richtprijs bedraagt 360 euro. Voorlopig is er ons geen Belgische of Nederlandse leveranciers bekend. De toegepaste spraaksynthese is PocketBabel, van het Belgische Babel Technologies. Meer info is alvast te vinden op de website van Owasys: www.owasys.com/accesible_en/new14.html
Massaal Digitaal
Eén
landelijk aanbod van computercursussen in Nederland
Christiaan Pinkster - TOVG, Visio
Voor mensen met een visuele beperking
hebben de afzonderlijke instellingen een scala aan computercursussen
ontwikkeld. Een landelijk, uniform aanbod van deze cursussen is echter
veel efficiënter en overzichtelijker. Met het project Visueel
Gehandicapten Massaal Digitaal (VGMD) is dit gerealiseerd.
Massaal Digitaal heeft als doel mensen met een visuele beperking op de
computer te laten werken en ze daarbij de hulp te geven die ze nodig
hebben. Het gaat dus om scholing en gebruikersondersteuning. In het
project werken de gezamenlijke instellingen voor mensen met een visuele
en visueel-verstandelijke beperking (BOVVG), en de Federatie
Slechtzienden- en Blindenbelang (FSB) samen.
Computer
thuis
Massaal Digitaal richt zich op volwassen klanten met een visuele
beperking die thuis een computer gebruiken. Was 2002 een jaar van
voorbereidingen en aanloop; in 2003 hebben de cursussen concreet vorm
gekregen. Er werden cursussen Word, Windows, Internet en E-mail
ontwikkeld.
Uniform
en uniek aanbod
Dankzij Massaal Digitaal is er een uniform cursusaanbod en is
efficiënter werken mogelijk. Een-op-een begeleiding is namelijk niet
meer noodzakelijk; je kunt ook kiezen voor een-op-twee, -drie of -vier
begeleiding. ‘Belangrijk, gezien de grote vraag naar cursussen’. Bij de
opzet van de cursussen is rekening gehouden met de vraag van de klant
qua inhoud en werkwijze. Cursisten kunnen voor een cursus naar een
regionaal centrum toekomen, maar ze kunnen het materiaal ook ophalen via
internet.
Massaal Digitaal is uniek vanwege de brede samenwerking van
organisaties voor mensen met een visuele beperking, maar ook vanwege de
medewerking van de hulpmiddelenfabrikanten en -importeurs. 'Zij zijn
belangrijk voor een goed georganiseerde gebruikersondersteuning’. Die
ondersteuning krijgt in 2004 verder vorm.
Website: http://www.vgmd.nl
MaX
1.0: een toegankelijke tool voor het maken van toegankelijke websites
Petra Hakvoort - TOVG, Visio
What You Hear Is Wat You See. Met dit
uitgangspunt in het achterhoofd heeft het Deens/Nederlandse bedrijf
Sonokids een programma ontwikkeld waarmee je op een eenvoudige manier
toegankelijke websites kunt maken. MaX, zoals Sonokids het programma
heeft genoemd, is zelf ook weer toegankelijk met een
schermuitleesprogramma: dubbele toegankelijkheid noemen de makers van
MaX dit.
MaX is ontwikkeld voor de jonge Internet gebruiker, maar is zeker niet
minder aantrekkelijk voor andere mensen die een eenvoudige,
toegankelijke website willen maken. De MaX tool is een soort
interactieve website, waar je stap voor stap je eigen website van maakt.
Om MaX te kunnen gebruiken moet je eerst een domeinnaam (internetadres)
aanvragen bij Sonokids. Dit kun je doen door een mail te sturen naar phia@sonokids.com.
Je krijgt dan een internetadres opgestuurd met gebruikersnaam en
wachtwoord. Door in te loggen op je eigen site, kun je de site gaan
vullen met informatie. Je kunt alleen online aan de website werken.
Natuurlijk kun je tekst, afbeeldingen en links op de site zetten, maar
daarnaast biedt MaX nog een aantal mogelijkheden zoals een poll
(enquête), chatmogelijkheid, fotoalbum, kalender en nieuwsbrief.
Ingewikkelde html codes hoef je hiervoor niet te leren, deze worden
automatisch door Max gegenereerd.
Het uiterlijk van de website kun je in beperkte mate zelf bepalen door
te kiezen uit een zevental lay-out schema’s. Je hebt bijvoorbeeld de
keuze uit zwart/wit, geel/zwart, cowboy of blue graphic. Niet alle lay
out schema’s zijn even duidelijk voor slechtziende gebruikers. Het
aardige van MaX is dat de persoon die de site bezoekt zelf de rechten
heeft om de lay-out te wijzigen aan de hand van dezelfde schema’s die de
maker tot zijn beschikking heeft.
Binnen deze vaststaande lay-out kan de maker van de website de opmaak
wel zelf bepalen. Zoals bijvoorbeeld het lettertype, de lettergrootte,
de kleur en letterafstand. De opmaak bepaal je met behulp van wat
Sonokids MaXican tags heeft genoemd. MaXican tags zijn codes om de
opmaak van de pagina in te stellen. Bewust is er afgeweken van de
gebruikelijke html codes, met het doel dat MaXican tags makkelijker te
onthouden zijn. Een MaXican tag begint altijd met een * gevolgd door een
beschrijvende tekst. De tekst die je wilt opmaken zet je daarachter
tussen haakjes. Bijvoorbeeld: *vet gevolgd door tekst tussen haakjes,
maakt je tekst vet en de letterkleur stel je in door *kleur=green(deze
tekst wordt groen).
MaX staat nog in de kinderschoenen en natuurlijk kan de tool nog op een
aantal punten verbeterd worden. Sonokids is al weer bezig met de
ontwikkeling van een nieuwe versie met onder andere nog meer lay-out
mogelijkheden en een avontuurlijke, interactieve gebruikershandleiding.
Wordt vervolgd …
Voor meer informatie over MaX of Sonokids zie www.sonokids.com of stuur een mail naar phia@sonokids.com.
Vergroting
met spraak: ZoomText Magnifier/ScreenReader, LunarPlus en Supernova
Helene van Harten - TOVG, Visio
Christiaan Pinkster - TOVG, Visio
Inleiding
Dit jaar zijn de programma’s ZoomText, Lunar(Plus) en Supernova
volledig herschreven. Alle reden om de producten weer eens te testen en
vergelijken. Als het goed loopt, is de functionaliteit alleen maar
verhoogd. Een belangrijke verbetering in alle pakketten is dat letters
in alle kleuren nu goed worden afgerond. Een ongelukkige zet van zowel
Dolphin als AiSquared is dat er sneltoetsen gewijzigd zijn. Bij ZoomText
zijn de docreader sneltoetsen (zie verder) bijvoorbeeld gewijzigd en bij
de Dolphin producten de sneltoetsen om een document te laten voorlezen.
Voor ervaren gebruikers die nu overgaan naar de hogere versies is dit
niet handig.
Tot voor kort kenden we ZoomText Xtra level 1 en 2, waarbij level 1
alleen vergrotingsfunctionaliteit bevat en level 2 daar
spraakondersteuning aan toevoegt. Vanaf versie 8 hebben de 2 versies
nieuwe namen gekregen: ZoomText Magnifier voor de versie met alleen
vergroting en ZoomText Magnifier/ScreenReader voor de versie met
vergroting en spraakondersteuning. In dit artikel noemen we vanaf hier
de tweede versie ZoomText ScreenReader. AiSquared besloot in versie 8 om
de lichtkrant functionaliteit: de zogenaamde docreader, alleen nog op te
nemen in de ScreenReader versie. Gelukkig zijn ze op dit besluit
teruggekomen en vanaf versie 8.03 zit de docreader zonder
spraakondersteuning ook weer in de Magnifier versie. Gebruikers van
eerdere versies kunnen hun programma gratis updaten naar versie 8.03. Op
het moment van testen waren er nog problemen met de update naar 8.03,
die bij het uitkomen van het blad opgelost zullen zijn. Voor de test is
daarom versie 8.01 gebruikt.
Lunar is het pakket van Dolphin met alleen vergrotingsfunctionaliteit
en LunarPlus heeft daarnaast spraakondersteuning. Supernova is het
product van Dolphin dat naast vergroting en spraak ook
brailleondersteuning bevat. De spraakondersteuning van Supernova is
daarbij uitgebreider dan die van LunarPlus, zodat het mogelijk is om de
PC ook volledig met spraak te bedienen. Supernova bevat speciale
functies voor internet, die niet zouden misstaan in LunarPlus. Dolphin
heeft er helaas voor gekozen om deze functies alleen op te nemen in
Supernova. In deze test richten we ons op de doelgroep die nog wel
gebruik maakt van hun restvisus.
De eigenschappen in het kort
| |
ZoomText Magnifier |
ZoomText screenrea |
Lunar |
LunarPlus |
Supernova |
|
versie |
8.01 |
8.01 |
5.20 |
5.20 |
5.20 |
|
vergroting |
1-16 |
1-16 |
2-32 |
2-32 |
2-32 |
|
kleurafronding |
Ja |
ja |
ja |
ja |
ja |
|
internetfuncties |
Nee |
App. reader |
nihil |
nihil |
virtuele focus |
|
spraakondersteuning |
Nee |
ja |
nee |
ja |
ja |
|
brailleondersteuning |
Nee |
nee |
nee |
nee |
ja |
Testmethode
De test is uitgevoerd op een desktop computer met Pentium 4
processor en 256Mb intern geheugen. Er is gewerkt met een beeld van 1024
x 768 punten en 32 bits kleurkwaliteit. De PC draait onder het klassiek
ingestelde Windows XP met Office XP en de Acrobat Reader 6 full version.
Voor de test zijn de volgende taken
uitgevoerd:
Gebruik van het startmenu
Doorlopen van het menu en submenu’s
Activeren van een programma
Gebruik van de tekstverwerker Word
Lezen van documenten
Wijzigen van de opmaak
Lezen van een tabel
Gebruik van het mailprogramma Outlook Express
Lezen van binnengekomen mail met verschillende opmaak
Gebruik van een rekenblad in Excel
Lezen van de tabel
Gebruik van documenten in PDF formaat met de Acrobat reader
LunarPlus/Supernova
Een sterk punt van de Dolphin producten wordt gevormd door de
uitgebreide mogelijkheden om de kleurweergave op het scherm aan te
passen. Het is mogelijk om een eigen kleurfilter aan te maken, waarbij
aangegeven wordt welke kleur in de oorspronkelijke weergave omgezet moet
worden naar welke kleur in de weergave met het Dolphin product. Deze
wijziging geldt dan ook buiten de Microsoft producten die soms niet te
beïnvloeden zijn met de Windows kleurinstellingen.
Instelmogelijkheden
Er is een snelmenu waarmee de meeste vergrotingsinstellingen eenvoudig
instelbaar zijn. Het uitgebreide instellingen menu is minder helder. De
meeste instellingen kun je maken achter de knop LunarPlus/Supernova
Instellingen op het tabblad algemene instellingen. Daarnaast kun je
vrijwel alle instellingen uitvoeren met sneltoetsen. Ook is mogelijk
sneltoetscombinaties aan te passen.
Tenslotte kun je per toepassingprogramma eigen instellingen maken. Dit
kan bijvoorbeeld handig zijn bij excel om een extra vergrotingsvenster
te maken dat altijd zichtbaar blijft van de plaats die het celnummer
weergeeft. Zodra het toepassingprogramma actief is zijn ook de speciale
instellingen actief. Zodra overgegaan wordt op een ander programma zijn
de speciale instellingen niet langer actief.
Wijzigingen in de instellingen van het programma LunarPlus/Supernova
worden automatisch bewaard bij het afsluiten van het programma.
Vergroting
LunarPlus en Supernova hebben uitgebreide vergrotingsmogelijkheden:
Volledig scherm, half scherm, lens en autolens. In de autolens mode past
het formaat van het vergrotingsvenster zich automatisch aan aan de het
formaat van het element dat de focus heeft (bijvoorbeeld een knop, een
invoerveld of een regel tekst). Daarnaast kunnen er vergrotingsvensters
op een vaste plek op het scherm gezet worden waar een vast element van
het scherm wordt weergegeven bijvoorbeeld de klok. De vergrotingsfactor
kan in ieder venster apart ingesteld worden.
Navigeren
Naast het navigeren met de muis en pijltjestoetsen kun je navigeren met
rechter control en pijltjes toetsen waarbij de tekst voorbij rolt. De
snelheid is aanpasbaar maar wordt niet vastgehouden naar de volgende
keer. Tenslotte is het scherm in 9 vakken ingedeeld en met rechter
control en de numerieke cijfers 1-9 kan gesprongen worden naar 1 van
deze 9 delen. Hiernaast beschikken de Dolphin producten over een
lichtkrant functie. Vanaf versie 5 is deze functionaliteit uitgebreid.
De lichtkrant kan gestart worden bij het begin van het document of bij
de cursor. Bij het stoppen kan gestopt worden, zodat de cursor nog op de
oorspronkelijke plek of bij het laatst gelezen woord staat. De
lichtkrant gaat nog steeds niet verder dan de tekst op het scherm als
het document groter is. In LunarPlus en Supernova is het niet mogelijk
spraakondersteuning bij de lichtkrant te krijgen. Wel is er een document
voorleesfunctie, waarbij het document voorgelezen wordt en op het scherm
het woord dat gelezen wordt gemarkeerd wordt. De spraak loopt hier
keurig synchroon met het beeld.
Spraak
LunarPlus heeft uitgebreide mogelijkheden om verschillende stemmen te
koppelen aan verschillende activiteiten in Windows. LunarPlus geeft geen
informatie van de omgeving, zoals knop, submenu en dergelijke. Dit is
alleen mogelijk bij Supernova. Supernova heeft daarbij nog een
toegevoegde functionaliteit voor het gebruik binnen internet. De
virtuele focus maakt het mogelijk tekst te lezen waar geen cursor
aanwezig is. (zie IM juni 2003)
ZoomText Magnifier/ScreenReader
Een sterk punt van ZoomText is dat de cursor geaccentueerd kan
worden, dit is nog niet in een ander product gezien. Daarnaast zijn er
ook uitgebreide mogelijkheden om de muis te accentueren door
bijvoorbeeld een transparant kruis of cirkel om de muis te laten
verschijnen. ZoomText kan ook de kleurweergave op het scherm uitgebreid
aanpassen. Het vervangen van kleuren gaat minder uitgebreid dan bij de
Dolphin producten. Zo kan er maar één kleur vervangen worden met een
beperkte bandbreedte.
De help tekst van Zoomtekst is erg muis georiënteerd.
Instelmogelijkheden
Alle instellingen kunnen via duidelijke pictogrammen worden uitgevoerd
of via instellingenmenu's die ook voor zich spreken. Daarnaast kunnen de
meeste instellingen worden uitgevoerd met sneltoetsen. Bij ZoomText is
het goed mogelijk om sneltoetscombinaties aan te passen.
Voor een toepassingsprogramma kunnen eigen vergrotingsinstellingen
gemaakt worden maar in tegenstelling tot Dolphin producten worden die
niet automatisch gebruikt als het toepassingsprogramma de focus heeft,
maar moet je zelf wisselen tussen bestanden met aangepaste instellingen
(dit kan met een sneltoets).
Als je de instellingen van ZoomText hebt gewijzigd zul je ze op moeten
slaan als je ze wilt bewaren.
Vergroting
ZoomText Magnifier en ScreenReader hebben uitgebreide
vergrotingsmogelijkheden: Volledig scherm, half scherm en lens. Een
autolensfunctie ontbreekt. Er kan één vast venster op het scherm gezet
worden met een vast element en eigen vergroting. Het instellen daarvan
gaat niet zonder de muis te gebruiken.
In eerdere versies van ZoomText konden ook secundaire
vergrotingsvensters gedefinieerd worden zoals bijvoorbeeld
regelvergroting. Vanaf versie 8 bestaat deze secundaire vergroting niet
meer.
Navigeren
Naast het navigeren met de muis en pijltjestoetsen kun je navigeren met
alt en pijltjes toetsen waarbij de tekst voorbij rolt. De snelheid is
aanpasbaar maar wordt niet vastgehouden naar de volgende keer de
basissnelheid ligt wel hoger dan bij Dolphin. Het beeld rolt wat
bibberiger over het scherm. Tenslotte kan met 5 toetscombinaties naar
links, rechts, boven, onder of het midden van het scherm gesprongen
worden. De ZoomText producten hebben ook een goede lichtkrant functie.
Standaard staat de lichtkrant op omgekeerd contrast, maar dit kan
veranderd worden. De lichtkrant start altijd bij de cursor en als de
lichtkrant gestopt wordt staat de cursor bij het laatst gelezen woord.
Bij ZoomText ScreenReader is het mogelijk de lichtkrant te ondersteunen
met spraak. Helaas loopt dit niet geheel synchroon met het beeld.
Spraak
ZoomText ScreenReader heeft spraakondersteuning. Het interpunctieniveau
is beperkter instelbaar als bij Dolphin. De toonhoogte kan anders
ingesteld worden bij hoofdletters en links. Verder is er geen andere
stem voor andere omgeving mogelijk. De omgevingsinformatie submenu,
aankruisvakje en dergelijke kan goed met spraak ondersteund worden.
Binnen internet kan gebruik worden gemaakt van de application reader.
Met de muis kan aangegeven worden waar gelezen moet worden. Groot
voordeel hiervan is dat oninteressante delen tekst overgeslagen kunnen
worden.
Het
werken met Windows en de toepassingen
Binnen het werken met Windows en de toepassingen hebben we ons met name
gericht op de spraakondersteuning. De verschillen in de
vergrotingsmogelijkheden en het gebruik ervan zijn hierboven al
besproken. De vergroting volgt bij alle pakketten de focus goed. Bij
ZoomText kan de vergrotingsfactor ook op 1 gezet worden terwijl bij
Dolphin de vergroting uitgeschakeld moet worden om geen vergroting te
hebben.
Gebruik van het startmenu
ZoomText en Supernova zijn beiden in staat veel informatie te geven
binnen het startmenu. Er wordt aangegeven dat je je in het startmenu
bevindt, maar ook worden de mogelijke sneltoetsen genoemd en de
aanwezigheid van submenu’s. LunarPlus geeft alleen de te lezen tekst
weer. Er wordt niet gemeld dat er submenu’s aanwezig zijn.
Het activeren van een programma levert bij geen van de geteste
programma’s moeilijkheden op.
Gebruik van de tekstverwerker Word
ZoomText, LunarPlus en Supernova zijn in staat een document welke
groter is dan een scherm in één keer voor te lezen. Een tekst die breder
is dan het venster, bijvoorbeeld als een document 200 procent wordt
ingezoomd, wordt alleen door ZoomText goed gelezen. Zowel LunarPlus als
Supernova zijn niet in staat links en rechts het getoonde venster te
overschrijden.
ZoomText is goed in staat kolommen te lezen. Supernova en LunarPlus
hebben daar beduidend meer moeilijkheden mee. Regelmatig wordt een
willekeurige oversteek gemaakt van de ene naar de andere kolom.
Voor het wijzigen van de opmaak, bijvoorbeeld het lettertype, blijft
LunarPlus achter doordat er geen omgevingsinformatie wordt gegeven.
De spraakfunctie binnen het lezen van tabellen is bij alledrie de
programma’s onvoldoende. LunarPlus en Supernova kiezen verticaal en
horizontaal lezen van een tabel door elkaar heen. ZoomText kiest ervoor
de tabellen alleen horizontaal te lezen.
Gebruik van het mailprogramma Outlook
Express
Alle drie de pakketten zijn goed in het lezen van standaard mail
zonder opmaak. Het lezen van HTML mail is voor alle drie de pakketten
lastig als de mail bestaat uit verschillende kolommen.
Gebruik
van een rekenblad in Excel
Voor Excel zijn er binnen ZoomText aparte functies om de rij- en
kolomtitel te laten lezen, mits die in de eerste rij en kolom
gedefinieerd zijn. Ook kan de celformule en het celcommentaar met een
sneltoets worden voorgelezen.
LunarPlus en Supernova beschikken niet over een dergelijke functie.
Met alle pakketten is het binnen de vergroting mogelijk een extra
vergrotingsvenster te maken van bijvoorbeeld de rekenformule. Binnen
ZoomText is één extra vergrotingsvenster mogelijk, binnen LunarPlus en
Supernova meerdere.
Gebruik
van documenten in PDF formaat met de Acrobat reader
PDF documenten zijn door afwezigheid van een cursor moeilijk leesbaar
met de geteste hulpmiddelen. De nieuwe functionaliteit van de Acrobat
Reader 6.0 om documenten te kunnen opslaan als tekstfile maakt het lezen
een stuk eenvoudiger. De teksten kunnen dan als een worddocument geopend
en gelezen worden.
Conclusies:
LunarPlus is in de grond een vergrotingsprogramma. De
lichtkrantfunctie, zonder spraak, is erg mooi. De tekst komt zeer rustig
over het beeldscherm rollen. De toegevoegde spraak is minimaal.
In teksten zonder cursor, zoals internetpagina’s en pdf documenten is
een adequaat gebruik van spraakondersteuning niet mogelijk.
ZoomText Magnifier/ScreenReader heeft echt de vergroting met
spraakondersteuning gecombineerd. Binnen de vergroting is het kunnen
accentueren van de cursor een sterk punt. De lichtkrantfunctie, met
spraak, blijft helaas erg schokkerig over het beeldscherm bewegen. Wel
kan een tekst over meerdere schermen in één keer voorgelezen worden.
De mogelijkheid om binnen Excel de kolom en de rijtitel te laten
uitspreken zijn een goede toevoeging.
De spraakondersteuning van ZoomText binnen internet is opgelost met de
applicationreader. Met de muis kan de te lezen tekst worden aangewezen.
De applicationreader werkt niet binnen PDF documenten.
Supernova richt zich naast vergroting en spraak ook op
brailleondersteuning. De uitstekende lichtkrant is dezelfde als die in
LunarPlus. Het kunnen gebruiken van een virtuele cursor binnen internet
is een groot voordeel ten opzichte van de andere geteste pakketten.
Mobile
accessibility
Christiaan Pinkster - TOVG, Visio
Spraaksoftware voor de mobiele
telefoon. Een impressie na twee weken bellen en gebeld worden.
De mogelijkheden van de mobiele telefoon worden steeds groter. De
term mobiele telefoon lijkt behoorlijk achterhaald. De ontwikkelingen op
het gebied van de mobiele telefonie, en dan met name de bijprodukten,
volgen elkaar in razend tempo op. Voor de test kreeg ik de beschikking
over een Nokia 3650. Een 130 gram wegende alleskunner. Een geïntegreerde
camera voor foto en video, email, sms (short message service), mms
(multimedia service), spelletjes (zelfs met meerdere spelers via infra
rood of bluetooth), voicerecorder, en nog veel en veel meer.
Om dit alles een beetje vlekkeloos te laten verlopen is er een heus
besturingssysteem nodig. In dit geval Symbian OS v6.1. De Windows XP
van de mobiele telefonie.
Het Spaanse bedrijf Code Factory heeft spraaksoftware ontwikkeld
waarmee effectief gebruik van een mobiele telefoon voor blinden en
slechtzienden mogelijk is. De aanwezige spraaksynthesizer is ontwikkeld
door het Zwitserse SVOX.
In eerste instantie ga ik zonder handleiding aan de slag. Na het
plaatsen van de Sim-kaart zet ik de telefoon aan. "Welkom bij Mobile
accessibility, even geduld alstublieft, hoofdmenu". Met de cursortoetsen
doorloop ik het menu. Alles wordt netjes uitgesproken. Met de
"actieknop" krijg ik toegang tot de submenu’s. Wederom worden de
mogelijke keuzes netjes uitgesproken. Bij alle vaste menu-items wordt in
duidelijk Nederlands gezegd waar ik mij in het menu bevind.
Dieper in de structuur van het programma wordt de voor te lezen tekst
minder voorspelbaar ten aanzien van de taalkeuze. De sms-jes die
binnenkomen, de namen uit mijn adresboek en de telefoonnummers van de
gemiste oproepen. De spraaksynthesizer stapt hier over op Nederzwitsers.
Toch is de tekst nog redelijk goed verstaanbaar. In de leesfunctie kan
daarbij nog woord voor woord de tekst herhaald worden.
Om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden van Mobile
accessibility is het zinvol de handleiding goed door te nemen. De
aanwezigheid van sneltoetsen, waardoor bijvoorbeeld rechtstreekse
toegang tot het telefoonboek of mijn postvak-in van mijn berichten
mogelijk wordt, maakt het werken een stuk aangenamer. Nog veel handiger
is de mogelijkheid vóór het opnemen van de telefoon te weten wie er
belt. De menutoets laat het telefoonnummer of, indien ingevoerd, de naam
van een ingevoerd contactpersoon horen. Ideaal als ik iemand even niet
wil spreken.
Natuurlijk blijven er ook een aantal verbeterpunten. Met name het
vastlopen van de software bij intensief gebruik is lastig. Gelukkig is
bij het opnieuw aanzetten van de telefoon dat probleem verholpen.
Daarnaast is de geteste telefoon door zijn ronde vormgeving van het
toetsenbord lastig te bedienen. Naast de Nokia 3650 is ook de Nokia
7650, met een standaard toetsenbord, toegankelijk voor mobile
accessibility. De bediening hiervan is een stuk eenvoudiger.
Conclusie:
Het werkt. Natuurlijk valt er nog wat bij te schaven, maar blinden en
slechtzienden hoeven niet meer volledig op gevoel een mobiele telefoon
te bedienen. Ik verheug me op de verdere ontwikkeling; de agendafunctie,
het maken van notities, ingebouwde GPS, etc, etc….
De prijs van de software bedraagt 289 euro, inclusief installatie.
Leveranciers:
Telecom today, http://www.telecomtoday.nl
Schotenboog low vision, http://www.schotenboog.nl
Computerspelletjes
voor visueel gehandicapte personen: de internationale scène
Jan Engelen - Infovisie vzw & K.U.Leuven, DocArch
met medewerking van
Harry Svenson - Tomteboden Research Centre, Zweden
Dominique Archambault - Braillenet, Frankrijk
Inleiding
In het maartnummer van 2002 werden in Infovisie Magazine
verschillende computerspelletjes voor blinde mensen besproken. In de
huidige bijdrage, die tot stand kwam met de hulp van Braillenet
(Dominique Archambault) en TRC (Harry Svensson), wordt de aandacht
getrokken op een aantal internationale ontwikkelingen.
Het TIM project
Een groot aantal spelletjes zijn ontworpen voor blinde mensen, maar
op enkele uitzonderingen na werken ze enkel onder het DOS
uitbatingsysteem dat binnenkort zal verdwijnen.
Deze DOS spelletjes worden altijd met het toetsenbord bediend en geven
hun output in spraak, braille of allerlei geluiden.Voor slechtziende
personen bestaan er ook enkele spelletjes die grootletterschrift op het
scherm zetten.Deze DOS spelletjes lijken in de verste verte niet op de
commerciële, multimedia gebaseerde, zeer gesofistikeerde "games" die
door zienden gebruikt worden.
Dit was het uitgangspunt van de initiatiefnemers van het TIM project.
Daarom werd, bij het begin van het Europese TIM project in 2001,
overzicht van beschikbare multimedia games voor mensen met een visuele
handicap opgesteld <1>. Binnen dit project
werden ook een aantal bestaande multimedia games (vnl. van de
uitgeverij Bayard) aangepast voor jonge blinde kinderen (zie TIM
website).
Wat bestaat er?
Het uitpluizen van tijdschriften en conferentieverslagen door TIM
medewerkers toonde aan dat er echt niet veel bestaat. Toch een kort
overzicht:
Lumbreras & Sánchez <2> stelden een
spelletje voor waarbij de visueel gehandicapte speler door een gebouw
moet bewegen, enkel door gebruik te maken van geluidsinformatie.
De Zweedse groep Actiware werkt aan een 3-dimensioneel spel met een
grafische en een audio interface <3>.
McCrindle & Symons <4> beschreven in 2001
een spelletje van het space-invader type, met gecombineerde audio en
visuele interfaces, waarbij ook van krachtterugkoppeling <5>
gebruik gemaakt kan worden.
Met steun van het Zweedse Handicap Instituut werd een commerciële CDROM
over Pippi Langkous toegankelijk gemaakt voor kinderen met bijzondere
problemen. Door gebruik te maken van schakelaars kan een blind of
motorisch gehandicapt kind de prenten in een bepaalde volgorde op het
scherm te roepen en allerlei activiteiten beginnen <6>.
Bovenstaande spelletjes bleken bij navraag nog "in ontwikkeling" te
zijn. De prototypes zijn daarom ook nog niet beschikbaar.
Een zeer populair denkspelletje (ook voor volwassenen) is het
traditioneel spel "Torens van Hanoi". In de oorspronkelijke versie van
dit spel moeten houten schijven van verschillende diameter volgens een
bepaalde techniek verlegd worden om ze aldus volgens grootte te
sorteren. Onderzoekers van de Zweedse Koninklijke Technische
Universiteit (KTH) maakten er een computerversie van, gebaseerd op
verschillende geluiden voor elke schijfdiameter. Het voornaamste doel
was na te gaan hoe mensen met een visuele handicap zo’n spel aanpakken.
De achterliggende bedoeling is om geluiden als navigatiemiddel op het
computerscherm te onderzoeken <7>.
Er zijn ook heel wat studies over het gebruik van technieken van
virtuele realiteit om oriëntatie en mobiliteit te verbeteren van
personen met een handicap. We verwijzen hier naar werk van Berka &
Slavik <8>, Cooper & Taylor <9>
and Meijer <10>.
Twee van de initiatiefnemers van het TIM project (Tomteboda Resource
Centre [TRC-Zweden] en Université Pierre et Marie Curie
[UPMC-Frankrijk]) hadden al ervaring met het bouwen van spelletjes voor
jonge kinderen. Hierbij wordt zeer dikwijls gebruik gemaakt van voelbare
overlays op een alternatief toetsenbord (bv. Concept Keyboard).
Toch zijn er maar enkele prototypes van gemaakt.
TRC ging zelfs verdere en produceerde een handleiding voor leraars en
ouders om hen te stimuleren hun eigen spelletjes te creëren <11>.
Wat is er volgens TIM te koop?
De hoger vermelde TIM studie dateert van 2001 maar de auteurs
konden toen slechts een viertal multimedia spelletjes vinden die ook
effectief te koop waren.
Twee ervan worden door bedrijven verspreid. Het Amerikaanse Bavisoft
<12> verkoopt het spel: "Grizzly Gulch
Extravaganza". Dit werkt met toetsenbord input en geluidsoutput.
De Noorse groep MediaLT <13> verkoopt een
reeks prentenboek-programma’s waarbij een beeld op het scherm
gecombineerd wordt met spraakoutput. Deze boeken kunnen ook met
eenvoudiger inputsystemen (zoals het Concept Keyboard) gebruikt worden.
TRC ontwikkelde, samen met Xtractor Interactive, een
multimediaproductie "Het geheim van Akatella". Hierbij worden
koptelefoons gebruikt zodat met stereoeffecten genavigeerd kan worden.
Het spel is een eerste generatie game waarbij men zich met geluid in een
ruimteschip moet oriënteren en allerlei opdrachten uitvoeren om
gevangenen te bevrijden. Het bestaat voorlopig alleen in het Zweeds.
Er bestaat ook een iets eenvoudiger spel dat aan de Deense Refsnaes
school voor Visueel gehandicapte kinderen ontwikkeld werd. Hier ligt de
nadruk op oriëntatie: via de pijltoetsen moet een persoon op een lange
pier in zee wandelen zonder in het water te vallen. De zee aan beide
zijden van de pier wordt gesimuleerd door het geluid van slaande golven.
Spelletjes in Infovisie Magazine
Spelletjes kregen in Infovisie Magazine misschien niet altijd de
aandacht die ze verdienden, maar de laatste jaren is er regelmatig over
gerapporteerd.
In het nummer van maart 2001 stelde Infovisie Magazine <14>
enkele typehulpmiddelen voor. Vooral het programma Typetop kreeg
aandacht omdat het erop gericht is het typen aan te leren via een
viertal spelletjes en dit op een toegankelijke wijze.
In het juninummer 2001 trok Infovisie Magazine de aandacht op de
toegankelijke spelletjes die door een gespecialiseerde Amerikaanse
uitgevers ESP Softworks <15> en Games for the
Blind <16> ontwikkeld worden.
Zij zijn echter uitsluitend in het Engels te verkrijgen
In het najaar 2002 werd de website van Sonokids besproken. Sonokids is
een drietalige site (Nederlands, Engels en Deens) over spelletjes en
muziek gericht op visueel gehandicapte kinderen.De spelletjes vereisen
de Flash plug-in en zijn zo gemaakt dat ze enkel op het gehoor kunnen
gespeeld worden <17>.
Zie ook het artikel van Petra Hakvoort over Max1, vooraan in dit nummer.
In het voorjaar 2002 <18> werd in Infovisie
Magazine, zoals hoger gemeld, reeds een speciaal artikel gewijd aan
toegankelijke spelletjes. Christiaan Pinkster van Visio besprak toen
vier populaire games, waarvan er een ,"Sneller", origineel in het
Nederlands ontwikkeld werd <19>.
Sinds kort is VTPlayer in een Nederlandse versie verkrijgbaar. VTPlayer
is een pakket, bestaande uit Windows-software en een computermuis met
twee bewegende stiftvelden (4 x 4) vooraan op de muis. Door middel van
tastzin (naaldjes), beweging en geluid zijn diverse educatieve en
ontspannende programma’s beschikbaar. Zo kan er braille aangeleerd
worden en aardrijkskundig inzicht verworven worden. De speciale muis
werkt enkel met de specifiek geschreven programma’s. De VTPlayer zorgt
voor stimulatie bij het leren en creëert spelplezier voor slechtziende
en blinde kinderen. De kostprijs bedraagt 795 euro, BTW inbegrepen, en
is verkrijgbaar bij Sensotec (B).
Tot slot vestigen wij graag uw aandacht op de spelletjespagina van TOVG <20> waar verwijzingen naar meer dan een dozijn
spelletjes en spelletjesfabrikanten te vinden zijn. Ook de website www.blindsupport.be, besproken
in de rubriek "Websites", elders in dit nummer, besteedt aandacht aan
computerspelletjes.
Voetnoten:
Verslag
RehaCare 2003 in Düsseldorf
Gerhard Pape - Sonneheerdt
Gerrit Van den Breede - KOC
Ondanks de ingekrompen ruimte die het aantal standen voor onze doelgroep in beslag nam, waren er toch voldoende nieuwigheden te melden. Producenten hebben immers de gewoonte te wachten met de introductie van nieuwe producten tot wanneer dergelijke beurzen plaatshebben. Een overzicht van de meest opvallende nieuwigheden.
ALVA bracht de MPO 5500, Mobile Phone Organiser, officieel op Europees niveau voor het voetlicht. De MPO is een geïntegreerd systeem met daarin de functies; agendabeheer en adresboek, notitieapparaat, 3-band GSM, SMS, e-mail (eind 2003) en rekenmachine. De MPO is te gebruiken als leesregel (20 karakters). Uitwisseling van gegevens met een PC is standaard mogelijk. De doelgroep is de mobiele gebruiker. Gewicht 700 gram, 8 uur batterijbedrijf. Info: www.alvampo.com
Dolphin was vertegenwoordigd met de nieuwe Arabische versie van Supernova en de bijbehorend spraaksynthesizer. Verder was er een demonstratie van Easereader Professional. Het is een programma waarmee Daisyboeken kunnen gemaakt worden. Tekst- en digitale audiobestanden kunnen automatisch geïndexeerd worden. Het converteren van bestaande opnames kan hiermee zeer efficiënt worden uitgevoerd. Info: www.dolphinuk.co.uk
Reinecker had als nieuwtjes de Uno Bravo en de Topolino PC. De Uno Bravo is een portabele werkplek bestaande uit een draagbare Pentium IV PC geïntegreerd met een beeldschermloep met handcamera. Optioneel zijn een bordcamera, vergrotingssoftware en braille- & spraakweergave beschikbaar.
De Topolino PC is een mobiel kleuren vergrotingssysteem op basis van een handcamera met een systeemunit. Het vergrote camerabeeld wordt via een stuurprogramma weergegeven op het beeldscherm van de PC of laptop. Het stuurprogramma ondersteunt diverse standaard interfaces onder de gangbare Windows versies en Linux. Info: www.reineckerreha.de/index_deutsch.htm
Papenmeier heeft met de EL 40s een nieuw product aan de Efficiency Line toegevoegd. Het is een robuust en lichtgewicht 40 karakters brailledisplay met USB-aansturing. Het display heeft drie bedrijfsmodi, PC-besturing, schermnavigatie en leesmode. Er wordt een bijpassend plateau meegeleverd voor laptop of toetsenbord. Info: www.papenmeier.de/reha/products/el_40se.htm
Ash bracht de Quicklook. Een draagbaar kleuren vergrotingssysteem met een geïntegreerd 4 inch TFT scherm. Gewicht: 300 gram, afmetingen: 165 x 95 x 28mm. Info: www.quicklook.com
Rehan heeft de nieuwe Affinity kleuren beeldschermloep getoond De loep heeft een volledig elektronische bediening, LED-verlichting en een ruim leesplateau. Verder zijn alle standaardfuncties aanwezig. De loep is leverbaar met en zonder de speciale monitor en in VGA-uitvoering voor koppeling aan de PC-monitor. De vlakke bovenzijde is bruikbaar als werkruimte. Info: www.affinitycctv.com/affinity.htm
Handytech toonde de combinatie van Jaws met brailledisplay en spraak, gekoppeld aan hun grafische display GWP. Dit geeft naast de standaardfuncties de mogelijkheid om de grafische vormen op het scherm duidelijk weer te geven in reliëf Door het volgen van de muis is onder andere bediening van grafische elementen mogelijk. Info: www.handytech.de/1/no/282/281//40/b/s-index282.htm
Op het terrein van productie van grote
braillevolumes waren drie merken vertegenwoordigd.
Index toonde een combinatie van vier Basic-D printers in lijn
die samen tot 1.000 pagina’s per uur kunnen produceren. Onderhoud aan
één of meer units leidt niet tot stilstand, maar geeft alleen een
reductie van de capaciteit. ONCE had een proefmodel van een Thiel
printer. Tot 800 pagina’s per uur en zeer onderhoudsvriendelijk.
Braillo Norway tenslotte toonde de 440 SW. Een machine die vanaf
een rol print, snijdt en stapelt. Daarna alleen nog nieten en de
brochure is klaar. Tot 1200 pagina’s per uur.
De Siemens Gigaset E150 is een draadloze DECT telefoon (géén GSM) met extra grote toetsen en een verlicht schermpje met grotere tekens dan gebruikelijk. Er zijn vier grote voorkeuzetoetsen voorzien en handenvrij bellen is mogelijk. Drie voorinstellingen (presets) voor visueel, motorisch en auditief gehandicapten zijn ingebouwd. Er is tevens een intercom-functie tussen een basisstation en de telefoon mogelijk. Info: www.my-siemens.com
Het notitietoestel Pacmate, dat bestaat in een versie met brailletoetsenbord en gewoon toetsenbord, kan nu makkelijk uitgebreid worden met de PBD (portable braille display) brailleleesregels van 20 of 40 cellen. De Pacmate PBD is best te omschrijven als een braillemodule die vooraan op het notitietoestel geklikt wordt. Er is ons geen leverancier in België of Nederland bekend. Info: www.freedomscientific.com/fs_products/PACmate2.asp
Viewtec is een nieuw gamma van
beeldschermloepen die gebruik maken van dezelfde camera die in elk
toestel op een andere manier ingezet wordt. De toestellen zijn steeds
voorzien van een vlak TFT-scherm en zijn verder erg modulair van opbouw.
Er is ons echter geen leverancier bekend in Nederland of België. Info: www.steller-systemtechnik.de
Websites: selectie van de redactie
We presenteren u een ‘top 5’ van de meest in het oog springende websites die wij in de afgelopen periode ontdekt hebben, met een korte omschrijving van de inhoud.
BlindSupport - www.blindsupport.be
Nederlandstalige site die reeds eerder aan bod kwam. Na het plotse
overlijden van zijn oprichter, Rudi Canters, hebben anderen zijn werk
verdergezet. De site bevat interessante links, informatie over
mailinglijsten over de meest uiteenlopende onderwerpen en andere
computerhobby's zoals spelletjes en het bouwen van een eigen website. De
site wil ook informeren met veelgestelde vragen over allerlei software
en overzichtslijsten van sneltoetsen voor deze programma's.
Closing The Gap - www.closingthegap.com
Engelse site over computertechnologie in het aangepast onderwijs en
bij revalidatie.
Kafka - www.kafka.be
Belgische site (Nederlands, Frans en Duits) waar u terecht kunt
voor het melden van alles wat met administratieve lasten te maken heeft.
Zowel online als telefonisch kunnen meldingen gebeuren, ook anoniem. Tot
31 maart 2004 kan u er terecht en daarna wordt het eindrapport ter
beschikking gesteld van de bezoekers.
Kim Bols website - www.kimbols.be
Persoonlijke, tweetalige (NL & Eng) site van de blinde Kim
Bols. Naast allerlei info over haarzelf is er een schat aan informatie
samengebracht over alles wat blinden en slechtzienden kan aanbelangen.
Met heel wat verwijzingen naar andere sites.
Korrelatie - www.korrelatie.nl
Onlangs vernieuwde site waar de bezoeker terechtkan voor duidelijke
informatie over tal van psychische problemen. Met behulp van een
speciaal vragenformulier kunnen bezoekers van de internetsite vragen aan
Korrelatie stellen. Daarnaast bevat de site informatie voor
hulpverleners en media. Korrelatie beschikt ook over een teksttelefoon
(NL) voor doven en slechthorenden (030 - 2763030).
Technische fiche - Schermuitleesprogramma’s - Supernova
Basiskenmerken
Versie: 5.3
Ontworpen voor: Windows 98, Me, NT v4.0, 2000 en XP
Spraakondersteuning: ja
Braille-ondersteuning: ja
Aanvullende informatie
Producent
DOLPHIN COMPUTER ACCESS
Technology House
Blackpole Estate West
Worcester WR3 8TJ
Groot-Brittannië
Telefoon: +44 1905 754 577
Fax: +44 1905 754 559
E-mail: info@dolphinuk.co.uk
Website: www.dolphinuk.co.uk/products/supernova.htm
Leveranciers en prijzen
Technische fiche - Tekstherkenningssystemen - LeseAs quattro
Basiskenmerken
Versie: 3.0
Uitvoering: autonoom systeem
OCR-module: Open Book
Herkenbare tekengrootte: 2 tot 10 mm
Detectie van kolommen
Detectie van tekstoriëntatie
Automatische contrastregeling
Herkenning van matrixdruk
Herkenning van faxdocument
Aanvullende informatie
Producent
REINECKER REHA-TECHNIK
Sandwiesenstraße 19
64665 Alsbach-Hähnlein
Duitsland
Telefoon: +49 6257 93 48 14
Fax: +49 6257 6 43 96
E-mail: info@reineckerreha.de
Web: www.reineckerreha.de/produkte/vorlesesysteme.htm
Leveranciers en prijzen
Technische fiche - Vergrotingsprogramma's - Lunar Plus
Basiskenmerken
Versie: 5.3
Ontworpen voor: Windows 98, Me, NT v4.0 (SP 6), 2000, XP
Vergroting Windows: 2 tot 32 maal
Gladde randen (smooth fonts)
Kleuren instelbaar
Beeld inverteerbaar
Hogere resoluties ondersteund
Aanvullende informatie
Producent
DOLPHIN COMPUTER ACCESS
Technology House
Blackpole Estate West
Worcester WR3 8TJ
Groot-Brittannië
Telefoon: +44 1905 754 577
Fax: +44 1905 754 559
E-mail: info@dolphinuk.co.uk
Website: www.dolphinuk.co.uk/products/lunar.htm
Leveranciers en prijzen
Terug naar de inhoudstafel
Technische
fiche - Vergrotingsprogramma's - ZoomText Magnifier/ScreenReader
Basiskenmerken
Versie: 8.04
Ontworpen voor: 98, ME, 2000, NT4 (SP6) en XP
Vergroting: 1 tot 16 maal
Gladde randen (smooth fonts)
Kleuren instelbaar
Beeld inverteerbaar
Hogere resoluties ondersteund
Aanvullende informatie
Producent
AI SQUARED
PO Box 669
Manchester Center, Vermont 05255
Verenigde Staten
Telefoon: +1 802 362 3612
Fax: +1 802 362 1670
Email: sales@aisquared.com
Website: www.aisquared.com/Products/ZoomText8_mag_reader/Z8MagRead.htm
Leveranciers en prijzen
Terug naar de inhoudstafel
Adressen leveranciers
ABERIS
Groeneweg 58
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 23 49 09
Fax: +32 (0)16 23 56 62
E-mail: aberis@pandora.be
ADVANCED TECHNICS
Tweehuizenweg 81, bus 9
B - 1200 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 763 09 08
Fax: +32 (0)2 770 58 13
E-mail: info@advtechnics.com
Web: www.advtechnics.com
ALECS
Sprendlingenpark 21
NL - 5061 JT Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 521 33 73
Fax: +31 (0)13 521 33 71
E-mail: info@alecs.tv
Web: www.alecs.tv
ALVA
Leemansweg 51
NL - 6827 BX Arnhem
Telefoon: +31 (0)26 38 41 384
Fax: +31 (0)26 38 41 300
E-mail: info@alva-bv.nl
Web: www.alva-bv.nl
AMMAREHA MEDICAL
Sint-Annastraat 93
NL - 6524 EJ Nijmegen
Telefoon: +31 (0)24 3600 457
Fax: +31 (0)24 3600 708
E-mail: ammareha@planet.nl
BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE
Hulpmiddelendienst
Oudenburgweg 40
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 40 60 52
Fax: +32 (0)50 38 64 83
E-mail: hulpmid@blindenzorglichtenliefde.be
Web: www.blindenzorglichtenliefde.be
BRAILLELIGA
Engelandstraat 57
B - 1060 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 533 32 11
Fax: +32 (0)2 537 64 26
Web: www.brailleliga.be
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
B - 2610 Wilrijk
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
E-mail: info@databraille.be
Web: www.databraille.be
DE CEUNYNCK NV
Kontichsesteenweg 36
B - 2630 Aartselaar
Telefoon: +32 (0)3 870 37 51
Fax: +32 (0)3 887 19 20
E-mail: l.herremans@deceunynck.be
Web: www.deceunynck.be
EDITEC
5, rue des Berceaux
B - 7061 Casteau
Telefoon: +32 (0)65 72 32 45
Fax: +32 (0)65 72 38 16
ERGRA ENGELEN
Kerkstraat 23
B - 2845 Niel
Telefoon: +32 (0)3 888 11 40
Fax: +32 (0)3 888 14 36
E-mail: jos.engelen@ergra-engelen.be
Web: www.ergra-engelen.be
ERGRA LOW VISION
Carnegielaan 4 - 14
NL - 2517 KH Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 70
Fax: +31 (0)70 311 40 71
E-mail: info@ergra-low-vision.nl
Web: www.ergra-low-vision.nl
EROCOS INTERNATIONAL
Onze-Lieve-Vrouwstraat 90
B - 3550 Zolder
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
E-mail: erocos@innet.be
Web: www.erocos.be
ESCHENBACH OPTIK BV
Osloweg 134
NL - 9723 BX Groningen
Telefoon: +31 (0)50 541 25 00
Fax: +31 (0)50 541 05 82
E-mail: mail@eschenbach-optik.nl
Web: www.eschenbach-optik.nl
ESCHENBACH VISUEEL CENTRUM
Plezantstraat 42
B - 9100 Sint-Niklaas
Telefoon: +32 (0)3 766 64 99
Fax: +32 (0)3 778 01 98
E-mail: paumen@visueelcentrum.be
EUREVA
Saturnusstraat 95
NL - 2516 AG Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 38 55 209
EUROBRAILLE BELGIQUE
90-92, avenue Dailly
B - 1030 Bruxelles
Telefoon: +32 (0)2 241 65 68
EVISION OPTICS
Postbus 18568
NL - 2502 EN Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 90
Fax: +31 (0)70 311 40 91
E-mail: info@evision.nl
Web: www.evision.nl
INTEGRA
Naamsesteenweg 386
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 35 31 30
Fax: +32 (0)16 35 31 44
E-mail: info@integra-belgium.com
Web: www.integra-belgium.com
KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
B - 3971 Leopoldsburg
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25
E-mail: info@kobavision.be
Web: www.kobavision.be
KOMFA
Postbus 3041
NL – 3760 DA Soest
Telefoon: +31 (0)35 588 55 83
Fax: +31 (0)35 588 55 84
E-mail: info@komfa.nl
Web: www.komfa.nl
LOW VISION CENTRUM UZ SINT-RAFAEL
Kapucijnenvoer 33
B - 3000 Leuven
Telefoon: +32 (0)16 33 23 94
LVI BELGIUM
Bouwelsesteenweg 18a
B - 2560 Nijlen
Telefoon: +32 (0)3 455 92 64
Fax: +32 (0)3 455 92 88
E-mail: info@lvi.be
Web: www.lvi.be
LVBC
James Wattstraat 13B
NL - 2809 PA Gouda
Telefoon: +31 (0)182 525 889
Fax: +31 (0)182 670 071
E-mail: info@lvbc.nl
Web: www.lvbc.nl
N. JONKER
Duifhuis 5
NL - 3862 JD Nijkerk
Telefoon: +31 (0)33 245 37 05
Fax: +31 (0)33 245 00 04
Optical Low Vision Services
De Moucheronstraat 55
NL - 2593 PX Den Haag
Telefoon: +31 703 83 62 69
Fax: +31 703 81 46 13
E-mail: info@slechtzienden.nl
Web: www.slechtzienden.nl
RDG KOMPAGNE
Winthontlaan 200
NL - 3526 KV Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 287 05 64
Fax: +31 (0)30 289 85 60
E-mail: info@rdgkompagne.nl
Web: www.kompagne.nl
REINECKER REHA TECHNIK NL
Oudenhof 2D
NL - 4191 NW Geldermalsen
Telefoon: +31 (0)345 585 160
Fax: +31 (0)345 585 169
E-mail: reinecker.nl@worldonline.nl
SENSOTEC
Gistelsesteenweg 112
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
E-mail: info@sensotec.be
Web: www.sensotec.be
STICHTING SPITS
Blijdestijn 15
NL - 6714 DX Ede
Telefoon: +31 (0)318 63 16 82
E-mail: info@stichtingspits.nl
Web: www.stichtingspits.nl
TIEMAN BELGIE
Baron Ruzettelaan 29
B - 8310 Brugge
Telefoon: +32 (0)50 35 75 55
Fax: +32 (0)50 35 75 64
E-mail: info@tieman.be
Web: www.tieman.be
TIEMAN NEDERLAND
Koddeweg 39-41
NL - 3184 DH Hoogvliet
Telefoon: +31 (0)10 231 35 55
Fax: +31 (0)10 231 35 90
E-mail: info@tieman.nl
Web: www.tieman.nl
VAN DEN BOS OPTICAL
LOW VISION
De Moucheronstraat 55
NL - 2593 PX Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 383 62 69
Fax: +31 (0)70 381 46 13
VAN HOPPLYNUS VISION CARE
Koningsstraat 101
B - 1000 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 214 09 50
Fax: +32 (0)2 214 09 57
VAN LENT SYSTEMS
Lithoyensedijk 25A
NL - 5396 NC Lithoyen
Telefoon: +31 (0)412 64 06 90
Fax: +31 (0)412 62 60 25
WORLDWIDE VISION
Oude Hondsbergselaan 9
NL - 5062 SM Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 528 56 66
Fax: +31 (0)13 528 56 88
E-mail: info@worldwidevision.nl
Web: www.worldwidevision.nl
Terug naar de inhoudstafel
Agenda
22 tot
24 januari 2004 (*)
ZieZo 2004: negende nationale beurs voor het aangepast zien
Beurs over (geavanceerde) hulpmiddelen voor blinden en
slechtzienden. Ze wordt georganiseerd door een vereniging van
Nederlandse hulpmiddelenleveranciers en richt zich toto het grote
publiek.
Plaats: Nieuwegein's Business Centre - NBC, Nieuwegein, Nederland
Info: ZIEZO Vereniging
Postbus 2196
3800 CD Amersfoort
Nederland
E-mail: info@ziezo.org
Website: www.ziezo.org
15 tot
20 maart 2004
CSUN 2004: 19de jaarlijkse conferentie & beurs over
"Technology and Persons with Disabilities".
Internationale conferenties over technologie en ontwikkelingen ten
behoeve van personen met een handicap. Naast de conferentie (meer dan
250 sessies) is er ook een beurs (meer dan 145 standen) over de nieuwste
hoogtechnologische hulpmiddelen. Dit evenement richt zich hoofdzakelijk
tot professionelen.
Plaats: Hilton en Marriott luchthavenhotels, Los Angeles, USA
Info: Center on Disabilities
California State University, Northridge
18111 Nordhoff Street, Building 11, Suite 103
Northridge, CA 91330-8340
Verenigde Staten
Telefoon: +1 818/677-2578
Fax: +1 818/677-4929
E-mail: ctrdis@csun.edu
Website: www.csun.edu/cod
13 tot
15 mei 2004
SightCity 2004
Internationale tentoonstelling over geavanceerde hulpmiddelen voor
blinden en slechtzienden. De toegang is gratis en er zijn diverse
assistentievoorzieningen. Deze beurs richt zich tot het grote publiek.
Plaats: Sheraton Airport Hotel, Frankfurt, Duitsland
Info: Website: www.sightcity.de
23 tot
26 mei 2004
TRANSED: 10th International Conference on Mobility and Transport for
Elderly and Disabled People
Internationale conferentie over mobiliteit en transport voor
senioren en personen met een handicap. Het thema voor deze 10de
conferentie is "Universal Transportation and Road Design: Strategies For
Success". Dit evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Hamamatsu, Japan
Info: Daisuke Sawada
Eco-Mo Foundation
TBR Bldg. 808, Koji-machi 5-7, Chiyoda-ku
Tokyo 102-0083
Japan
Telefoon: +81 3 32 21 66 73
Fax: +81 3 32 21 6674
E-mail: info@transed.jp
Website: http://transed.jp
29 juni
tot 2 juli 2004
CVHI 2004: 3th Conference and Workshop on Assistive Technologies for
Vision and Hearing Impairment.
De derde in een nieuwe reeks internationale conferenties over
technologie en ontwikkelingen ten behoeve van personen met een visuele
of auditieve handicap. De thema's op CVHI 2004 zijn "State-of-the-art
and New Challenges". Dit evenement richt zich hoofdzakelijk tot
professionelen. Er zijn ook studiebeurzen beschikbaar voor personen (tot
35 jaar) in opleiding.
Plaats: Hotel Alixares, Granada, Spanje
Info: Ms. V. Romanes
CVHI 2004 secretariat
Department of Electronics and Electrical Engineering
University of Glasgow
Rankine Building, Oakfield Avenue
Glasgow G12 8LT
Schotland
E-mail: v.romanes@elec.gla.ac.uk
Website: www.elec.gla.ac.uk/Events_page/CVHI
7 tot 9
juli 2004 (*)
ICCHP: 9th International Conference on Computers Helping People with
Special Needs
Negende in een reeks internationale conferenties die de aandacht
toespitst op alle aspecten van informatie, communicatie en hulpmiddelen
voor gehandicapten en senioren. Deze conferentie richt zich
hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Université Pierre et Marie Curie, Parijs, Frankrijk
Info: Klaus Miesenberger
Johannes Kepler Universität Linz
Altenbergerstr. 69
4040 Linz
Oostenrijk
Telefoon: +43 732 24 68 92 32
Fax: +43 732 24 68 93 22
E-mail: icchp@aib.uni-linz.ac.at
Website: www.icchp.org
13 tot
15 juli 2004
Sight Village 2004
Hulpmiddelenbeurs met een groot aandeel van Britse producenten van
geavanceerde hulpmiddelen voor visueel gehandicapten. Deze beurs richt
zich tot het grote publiek en de toegang is gratis.
Plaats: Clarendon Suites, Hagley Road, Birmingham,
Groot-Brittannië
Info: Stewart Morehead
Queen Alexandra College
Court Oak Road, Harborne
Birmingham B17 9TG
Groot-Brittannië
Telefoon: +44 121 428 5050
Fax: +44 121 428 5047
E-mail: enquiries@qac.ac.uk
Website: www.qac.ac.uk/sightvillage/6-1.html
6 tot
10 december 2004
WBU General Assembly
Zesde algemene vergadering van World Blind Union.
Plaats: Cape Town International Convention Centre, Kaapstad,
Zuid-Afrika
Info: Dr. William Rowland, Executive Director
South African National Council for the Blind
P.O. Box 11149
Hatfield - 0028 Pretoria
Zuid-Afrika
Telefoon: +27 12 346 11 71
Fax: +27 12 346 11 77
E-mail: rowland@sancb.org.za
Website: www.worldblindunion.org
4 tot 8
april 2005
Vision 2005
Internationale conferentie met beurs over alle factoren die van
belang zijn voor personen met een visuele handicap. Dit evenement richt
zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Londen, Groot-Brittannië
Info: Royal National Institute for the Blind
105 Judd Street
London WC1H 9NE
Groot-Brittannië
Telefoon: +44 20 73 91 23 29
Fax: +44 20 73 91 20 79
E-mail: vision2005@rnib.org.uk
Website: www.rnib.org.uk/vision2005
(*) : Activiteiten waar het Kennis- en
OndersteuningsCentrum, Infovisie vzw, Visio Loo Erf en/of Sonneheerdt
aan deelnemen.
INFOVISIE
MAGAZINE
Driemaandelijks tijdschrift over technische hulpmiddelen voor blinde en
slechtziende mensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, op audiocassette en in
twee elektronische formaten: HTML en XML. Beide elektronische formaten
zijn gratis indien men ze via het web downloadt; de XML-versie via www.anderslezen.nl en de HTML-versie via www.infovisie.be
Een diskette met een elektronische versie is verkrijgbaar tegen de
gewone abonnementsprijs.
Redactie 2003:
KOC
Tel.: +32 (0)2 225 86 91
E-mail: gerrit.vandenbreede@vlafo.be
Web: www.koc.be
INFOVISIE vzw
Tel.: +32 (0)16 32 11 23
E-mail: jan.engelen@esat.kuleuven.ac.be
Web: www.infovisie.be
Visio
Tel.: +31 (0)356 98 57 11
E-mail: helenevanharten@visio.nu
Web: www.tovg.nl
Sonneheerdt
Tel.: +31 (0)341 498 498
E-mail: gpape@sonneheerdt.nl
Web: www.sonneheerdt.nl
Redactieteam:
Jan Engelen
Gerhard Pape
Christiaan Pinkster
Gerrit Van den Breede
Helene van Harten
Vormgeving:
zwartdruk: drukkerij Peeters, Leuven
cassette en XML-versie: FNB
HTML-versie: KOC
Abonnementen:
België & Nederland: 25 euro
Andere landen: 30 euro
Wie zich wenst te abonneren, kan terecht bij de redactie. Vanaf 2004
dient iedereen zich tot het KOC te richten.
Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uw abonnement automatisch
verlengd bij het begin van een nieuwe jaargang.
Verantwoordelijke uitgever:
Jan Engelen
Vloerstraat 67
B - 3020 Herent
De redactie is niet verantwoordelijk
voor ingezonden artikelen. Enkel teksten die ondertekend zijn, worden
opgenomen. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in
te korten.
Het redactieteam kan niet aansprakelijk gesteld worden voor onjuiste
gegevens die door leveranciers of producenten werden meegedeeld.
© Artikels uit deze publicatie kunnen overgenomen worden na
schriftelijke toestemming van de uitgever.