ENGELEN 28/11/04 - Hannah-huis
Het is een plezier voor mij een kwartiertje te mogen spreken over ENGELEN in deze context, die ik als « engelachtig » zou mogen omschrijven (al klinkt dit woord niet meer zo goed)
Een tentoonstelling rond « engelen » , mede georganiseerd door de familie Engelen, en een kunstenares die Maruka Engelen heet…
Het thema is nadrukkelijk aanwezig….
Ook inhoudelijk meen ik : « nomen est omen ». Ik herinner me ooit gehoord te hebben , dat de man die de naam draagt, ook werkelijk een « engel » is.
Daarmee hebben we al onmiddellijk één v.d. betekenissen van wat een engel heet te zijn.
We kennen allemaal « engelen » in onze omgeving, en hopelijk mogen we het zelf ook zijn, af en toe.
Als bijbelse figuren zijn de engelen, na het Concilie, een hele tijd in de verdrukking geweest. Het leek een achterhaalde metafoor.
Ze moesten plaats maken voor de ratio, de wetenschap, het zakelijke.
Ik weet niet of de engelen zich gewroken hebben - dat ligt niet in hun natuur- maar in elk geval kennen ze een » comeback » , aarzelend maar duidelijk, ook in een bredere culturele context.
Engelen komen we overal weer tegen, in allerlei gestalten en functies, menselijk nabij of in hogere regionen
Wie bv. rond Kerstmis in een grootwarenhuis rondloopt, zal moeilijk een kerststal of kindje Jezus vinden, maar engelen zijn er in alle maten en gewichten. Ik las dat in het Museum voor hedendaagse Kunst, de engel de meest afgebeelde religieuze figuur is.
(In de verzamelingen beginnen de engeltjes de uilen te overtreffen.)
Hoe komt dit, en wat betekenen engelen ?
De mens zelf, ook de moderne, verlichte mens, lijkt nood te hebben aan een soort tussenpersoon, mysterieuze wezens die God en mens dichter bij elkaar brengen ; figuren die beschermend, verbindend zweven tussen hemel en aarde.
Ook niet-gelovigen in onze cultuur, en niet-christelijke godsdiensten, bedienen zich van dergelijke « boodschappers », bovenaardse gestalten, die een diepere werkelijkheid openen.
Soms gaat het om krachten, energieën, die min of meer persoonlijk werken. (New Age..)
De oervorm v. engelen schijnt uit Mesopotamië en Klein Azië, langs het gebied van het huidig Iran, naar Assyrië en Indië gegaan te zijn, en werd zo ook in het Hindoeisme en Boedhisme opgenomen.
2
Het collectieve bewustzijn v.d mensheid lijkt om engelen te roepen.
Het is een een hunker naar vertrouwen, nabijheid, steun in nood.
Op de bijbel-Vliebergh-leergangen dit jaar, zegde Yves De Maeseneer , die een doctoraatsthesis maakt rond engelen, dat er in deze tijd twee karakteristieke engelfiguren zijn :
de functionele engel – de beschermengel, die o.m. in de reclame uitgebuit kan worden. (de mens wordt vergoddelijkt)
de
apocalyptische engel, die kan opduiken in actiefilms (de mens wordt verpletterd). Komt ook voor in politieke retoriek , genre :
Bush is de
goede engel, die de terroristische engelen v.h. kwade zal verslaan. (Denk
aan de « hells-angels »)
De theologie heeft hier weer een kans en een verantwoordelijkheid.
Hoe kunnen we engelen heden te dage typeren ?
Wat kan de BIJBELSE engel betekenen in onze cultuur ?
Bij het Davidsfonds verscheen in 2002 een prachtig boek : « BOODSCHAPPERS UIT HOGERE SFEREN » - een cultuurgeschiedenis van de engel. (Vorgrimler, Bernauer, Sternberg)
Het boek biedt prachtige afbeeldingen : van cherubijntjes en puttis tot Michaël die de draak doodt, en tot de ongeëvenaarde Drieëenheidsicoon van Roublev , met de drie engelfiguren.
Engelen horen tot Gods heilig huishouden : zijn hoog en huiveringwekkend of gezonden naar de mensen als beschermer en reisgezel, als goed-nieuwsbrenger (engelenschare in Betlehem)
Anselm Grün, Duitse Benedictijn, schreef sinds 1997, 3 boeken over engelen : « Ieder zijn engel » - « Vijftig engelen voor het jaar » « Vijftig engelen voor de ziel »
Volgens Grün zijn engelen geschapen werkelijkheden, en hun wezenlijke taak bestaat er in, dat ze BODEN VAN GOD bij de mensen zijn. Voor Grün kan een engel ook een innerlijke kracht of licht zijn ; een ervaring die de mens tot » GROEI in zichzelf en naar God toe » brengt
De vraag welk soort geesteswezen een engel is, lijkt voor hem niet belangrijk. Dromen, visioenen, plotse inzichten of zekerheden, kunnen voor hem engelen zijn, evenzeer als zichtbare personen : « engelen van mensen ». Soms heel duidelijk. Maar altijd moet er de band met God zijn : « angelos » bode, liefde v. God.
God wordt concreet, ervaarbaar, langs « engelen ».
3
De mens verwacht engelen in zijn bestaan. Hij heeft een
grondvertrouwen dat alles ééns goed zal worden, zal lukken. De « engelbewaarder » functioneert op die wijze.
Grün zoekt in zijn boeken « engelensporen ». Zijn « jaarengelen » zijn bv. de engel v.d liefde, de engel v. verzoening, de engel v. geduld , van gemeenschap, van dankbaarheid, mildheid, sterkte, vertrouwen. … (eigenlijk deugden..)
Hoe verschijnt de engel in de BIJBEL ? Het WEMELT er v. engelen.
In alle verhalen waar ze optreden, gaat het om oersymbolen, niet om historische feiten.
Engelen zijn lichtende metaforen v. Gods zorgende nabijheid. Om echt met God om te gaan in ontzag en vertrouwen, kunnen we de engelen eigenlijk niet missen.
Ik noem enkele bijbelse vindplaatsen ; mooie verhalen.
- de engel die het paradijs bewaakt
- de engel die het schreien v. Hagar’s kind hoort (El-Roi, God die
- engel die Isaak redt v. offerdood. naar mij ziet.)
- Jacob vecht met de engel
- Rafaël, die Tobias geneest
- Engel die Elia onder de bremstruik wekt om weer op weg te gaan
- Gabriël, die de geboorte v. Jezus aankondigt
- Engel bij het graf – engel die Petrus uit gevangenis bevrijdt
- Michaël die voor ons strijdt.(Openbaring)
- Engel die ZEGENT (Dan. 10,18) Visioen v. Daniël ; gestalte die er uitziet als een man, zegt : « Vrees niet, gij door God beminde man. Vrede zij met u. Wees sterk en heb vertrouwen ». (Boodschap)
Tot SLOT : engelen behoeden, beschermen, openen ogen, begeleiden, nemen vrees weg, roepen op, genezen, bestrijden het kwaad, zegenen.
« WAT ZOUDEN WIJ ZONDER ENGELEN ZIJN ? » (Boek Davidsfonds)
Laten we de engelen hier in deze tentoonstelling goed in ons opnemen, om zelf wat meer ENGEL TE WORDEN. Dank u.
-
Harlindis CLAES